scandjvutmp1c301

411

wzruszenia nerwów kobićty, lub delikatnego mężczyzny. Stąd to pochodzi, źe prędzćj człowieka, niż wszelkich zwierząt, chwytają się zarazy, zepsute miazma, jako to morowe powietrze, żółta gorączka, zguiła gorączka, oprócz nagości i drażliwości naszej skóry, która czyni między nami choroby skórne i zapalne tak powszechne i tak zabójcze.

W rzeczy samćj, ospa, odra, petocie, prosówka, szkarlatyna i wszystkie podobne wyrzuty skórne, mniej więcćj niebezpieczne, samemu naszemu rodowi są właściwe, my bowiem więcej jak zwierzęta żyjemy przez skórę, przez delikatne po niej całej dotykanie. Dla tego części ciała w których nerwy są najczulsze, jak np. twarz, bardziej tym krostom podlegają. Stąd także pochodzi, że usposobienie do raka, we wszystkich zbyt czułych częściach ciała, jako to w gębie, w częściach płciowych, w piersi kobiecćj, i t. p. w samym tylko prawie okazuje się rodzie ludzkim; u zwierząt zaś czułość tych części ciała jest tak tępa, iż choroba ta ich się nie czepia.

Nie tylko to skóra na ciele i podskórna tkanka komórkowata, winny są swoję chorobliwą skłonność tej wygórowanej czułości, która tyle obszernem czyni nasze zewnętrze życie, ale i nasz układ limfatyczny ma udział w tćj zgubnej czynuości. Azali nie zboczeniu go funkcyj przypisać trzeba usposobienie do szkrofulów, do trądu, i t. p. jak również mniej więcej szybkie rozwijanie się zarazy syfili-cznćj, pianu Murzynów, i t. p. ? W żadnem zwierzęciu nie pokazuje się tak wielkie zepsucie limfy. Taż sama przyczyna, która podnieca naszę czułość i powiększa ruch żywotny, powiększa tern samem moc naszych chorób, zjadliwość miazmów, tudzież zepsucie skażonych płynów; słowem rzec można,że człowiek jest najchorobliwszy, gdyż z większą energiją żyje i czuje, i że tak ciekłe jako i stałe jego części, gwałtowniej miotane i mięszane, bardzićj rozkładają się i psują niż u wszystkich innych zwierząt.

Oprócz wymienionych, chorobliwych przyczyn, są jeszcze inne niemuićj szkodliwe pochodzące z niewstrzemiężiiwości w jedzeniu i piciu. Zwierzę, jakkolwiek żarłocznym obdarzone apetytem, rzadko je więcćj nad potrzebę, gdyż jego ograniczony smak nasycić się i przestać może na jednym rodzaju jadta. Delikatniejszy gust człowieka, zaostrzamy jeszcze przyprawami, korzeniami i solą, przez