scandjvutmp1d901

433

dzone. Włosień filaria medintntit nie samych tylko dręczy mieszkańców nad morzem czerwonem, czepia się on szczególniej Murzynów zamieszkałych nad afrykańskiemi brzegami. W Angala także panuje pewna choroba w otworze odchodowym , której także przyczynę pewnemu robakowi przypisują.

Mówią, że mieszkańcy pustyń afrykańskich jedzący szarańcze, np. w Etyjopii, według Drakę, zdaje się podlegać chorobie wszawej, i z tej choroby, około czterdziestego roku wieku, po największej części, umierają. Bardzo także pospolity bywa ból oczu między Jagusami i mieszkańcami Loango; Abissyńczykowie, za świadectwem Bottella, z przy* czyny kurzu piaskowego, tak przywykają do mrugania oczami, iż nareszcie stają się zyzowatemi. Utrzymuje tenże jakoby dobrze widzieli w nocy. Ale sprzeciwia się temu podanie Hillarego, który zapewnia, ze nocna ślepota wrodzona jest wszystkim ludom gorącego pasa.

W ogólności zachodnie pobrzeża Afryki są gorętsze i bardziej niezdrowe niż pobrzeża wschodnie, gdyż peryjodyczne wiatry, wschodnie ogrzewają się przebiegając ponad lądem. Dla tego Kafrowie w ogólności są zdrowsi i silniejsi od innych Murzynów; dłużej też żyją niż Abissyńczycy, Etyopejczycy, Malgasze ze środka Madagaskaru.

% 3. 0 Ameryce.

Obszerne to półkule zawierające rozmaite klimaty, przedstawia nieskończoną rozmaitość endemicznych dolegliwości. Ku północnym krańcom, jako to w Labrador, nad zatoką Hudson i na pobrzeżach zachodnich , w cieśninie Nutka, same tylko widać choroby pochodzące Z wielkiego zimna. Czułość tamtejszych mieszkańców tak jest tępa, iż np. ludzie nad pomienioną cieśniną śmieją się robiąc sobie szerokie i grube na ciele nacięcia. Osiedli w Kanadzie i Gaspezyi Francuzi nabyli takiej konstytucyi, jaką mają Szwedzi w Europie; grasuje tam także szkorbut; ospa bywa tam chorobą nader niebezpieczną , a syfilis bywa czasem tak złośliwa, iż uważać ją zaczęto za inna chorobę, w której cale członki zgangrenieć mogą. Zdaje się, że syfiliczna choroba szczególniej powszechna jest między mieszkańcami Illinois, czyli posuwając się ku rzece Missisipi, gdyż dzicy prawie żadnej nie znają choroby, chyba rzadkie zdarzenia pleury i reumatyzmu.

Częste zdarzają się poty peryjodyczne w Stanach Zjednoczonych, których przyczyną mają być bagna. Częste zmiany barometryczne, wilgotne, wietrzne, niejednostajne powietrze w Filadelfii, zdziaływa mnóstwo katarowych dolegliwości, zapaleń płuc, suchoty, i t. d. W Wirginii np. i w Marylandzie widzieć się dają konsumpcyje; w Karolinie spazmy, jak utrzymuje Lionel Chalmers; wielka niemoc z przyczyny gorącego, wilgotnego powietrza, za zdaniem Coldena; lecz Connecticut, zimniejszy i suższy, jest bardzo zdrowy. Dosyć jest ciepła Luizyana, i dla tego wiele się w niej zdarza spazmatycznych dolegliwości, konwulsyj w tył ciało wykrzywiających i t. d.

Meksyk i w ogólności cała równonocna czyli podrównikowa Ameryka, jest wilgotniejsza, pod takiemiż szerokościami jak Afryka, bąr-