tpn 1 22485201

140 6-KDGlfAFIA FIZYCZNA ZIICM POLSKICH

rach. Głównym obszarem występowania rud żelaznych jest wyżyna małopolska, posiadająca najwięcej i stosunkowo najlepsze rudy, dziś będąca jedyną prawie siedzibą igórnictw a żelaznego. Dalej znane są złoża rud z kredowych i trzeciorzędnych utworów Karpat i mezozoi-cznych utworów Tatr, wreszcie na wielu punktach niżu polskiego znajdują się złoża rud darniowych. Nie w szystkie te występowania mają jednakowe znaczenie górnicze. W obecnych stosunkach hutni-ctw o żelaza, a co za tern idzie, rozwój kopalnictwa rud żelaznych, zwłaszcza kiedy chodzi o rudy nie najpierwszej jakości, związane jest bardzo silnie z obecnością na miejscu dobrego węgla. Tak wiec np mniej wartościowe rudy karpackie musiały stracie swe dawne znaczenie, a dojść do znaczenia mogły tylko rudy wyżyny małopolskiej, znajdujące się w bhskiem sąsiedztwie krakowsko-śląskiego zagłębia węglowego.

Na wyżynie małopolskiej występują rudy żelazne w następujących formacych: pośród paleozoicznych warstw pasma kielecko-san-domierskiego, wśród utworów formacyi węglowej na Śląsku, w wapieniu muszlowym wraz z rudami cynku i ołowiu na Śląsku, w Królestwie Dolskiem i Galicyi, w triasie po płn. i pd. stronie pasma kielecko-sandomierskiego, wreszcie w dolnych poziomach jury pasma krakowsko-wieluńskiego.

W paleozoicznem paśmie gór kielecko-sandomierskich występują rudy żelazne dość obficie. Najważniejszą z tych rud jest limonit, występujący w postaci brył o nerkowej budowie, bądź w^T postaci pokładów, czasem dość znacznej miąższości, jak np. w kop. Zygmunt w Miedzianej Górze, gdzie pokład limomtu, leżący w stropie rud miedzianych dochodzi do 1 m. grubości. Obok limonitu znajdują się w mniejszych ilościach i inne rudy, jak hematyt, syderyt i t. p. Kopalnie i zwłaszcza ślady dawnych kopalń, eksploatujących te rudy, ciągną się długiem pasmem od Miedzianej Góry ku pd. wschodowi aż do Wszacłunva pod Łagowem, z małą tylko przerwą między Dąbrową i Szydłówkiem. Istniały -więc lub istnieją kopalnie rud żelaznych w Miedzianej Górze, Porzycy, Moyczy, Niestacbowie, Daleszycach, Krajnem, Sierakowie, Makoszynieij‘ Łagowie i w wielu innych miejscowościach. Kopalnie te pochodzą po większej części z pierwszej połowy 18. wieku, kiedy pod rządami austryackimi, a potem pod egidą Banku Polskiego rozwijał się w tej części kraju żywy ruch kopalniany. Rozwojowi tego górnictwa stała jednak na przeszkodzie okoliczność, że rudy kieleckie są trudniej topliwe od rud innych części kraju, co miało wielkie podówczas znaczenie przy wytapianiu żelaza; dziś ta okoliczność nie odgryw-a żadnej roli i niewątpliwie