tpn 1 22485801

EUGENII SZ komek: klimat ZJEM POLSKICH 245

Najoczywistszym dowodem wpływów klimatycznych jest jednak peryodyczność, dotycząca zarówno ogólnej śmiertelności, jak też śmiertelności, spowodowanej przez poszczególne choroby. Wyjaśnienie typów peryodyczności ogólnej śmiertelności, jak też spowodowanej róźnemi chorobami jest do tej pory jeszcze nieznane, ale nie brak licznych poszlaków klimatycznego tłómaczenia tych objawów. Jeśli porównamy np. śmiertelność Galicyi i W. Ks. Poznańskiego (średnio 1881—90), to się okaże ogromne podobieństwo rocznego przebiegu śmiertelności w tych dwu krajach. Maximum śmiertelności i tu i tam wypada na styczeń, bardzo zbliżone Maximum drugorzędne przypada na marzec. Od kwietnia do czerwca zmniejsza się w obu krajach śmiertelność gwałtownie, osięgając w ostatnim miesiącu Minimum bezwzględne; w następnych miesiącach letnich hygieniczne stosunki się psują, zwłaszcza złym jest sierpień; objaw ten występuje w Galicyi mniej ostro. Podobnie jak wiosna i wczesne lato, ma mniejszą śmiertelność jesień na zachodzie aż do wczesnej zimy, bo do grudnia, w Galicyi już listopad, a grudzień w Poznań-skiem dorównuje z reguły kwietniowi. W klimacie wielkich dolin miesiące wiosenne i jesienne są zdrowe, miesiące zimowe są najgorsze, obok nich występują niezbyt wyraźnie dwa miesiące letnie ze śmiertelnością przewyższającą nieco średnią roczną.

W śmiertelności Odessy odzwierciedla się zupełnie inny typ klimatyczny; skwar lata staje się najdonioślejszym faktem, wobec którego srogość zimy odgrywa w^r życiu fizycznem człowieka drugorzędną rolę; uwzględniając krótkość i zmienność wiosny, spowodowanej powrotami zimy, długą i piękną jesień, zrozumiemy roczny ruch śmiertelności Odessy. Maximum absolutne śmiertelności wypada na lipiec, nieco mniejszy % wypadków śmierci ma miesiąc marzec, kwiecień i czerwiec; czas ze zwiększoną śmiertelnością obejmuje miesiące od stycznia do sierpnia bez wyraźnej przerwy. Po prawie normalnym sierpniu następuje wrzesień z najmniejszą śmiertelnością, która się podnosi powoli aż do grudnia, a gwałtownie od stycznia.

Roczny okres śmiertelności ogólnej jest wypadkową krzywych peryodyczności głównych chorób, jako przyczyn śmiertelności. Wiek dziecinny ulega przedewszystkiem cierpieniom narządów przewodu pokarmowego, występujących najpospoliciej w porze gorącej, protegującej wszelakiego rodzaju procesy gnilne. Krańcowość lata na SE Polski tłómaczy nam ostrość i pospolitość cierpień tego rodzaju, tłómaczy nam spotęgowaną śmiertelność wieku dziecinnego, tłómaczy wreszcie letnie Maximum śmiertelności, które jest właściwe tylko tej stepowej dziedzinie. W porze jesiennej, a zwłaszcza wczesną zimą występuje główny okres chorób zakaźnych, zwłaszcza szkarla-