tpn 1 22489101

Eugeniusz homer: klimat ziem polskich 179

Woj ej ko w: Artykuł o klimacie w dziele: Russland. Cz. III. zbiorowej publik.

I.anderkunde von Europa. Str. 137—54 z 4 kartami w tekście. Leipzig-

Wien, 1907.

Prace, zaznaczono gwiazdką, nie zostały w mym obrazie klimatu wyzyskane, brak natomiast w tym wykazie licznych monografii szczegółowych, któremi w poniższej pracy wielokrotnie się posługiwałem.

Szczegółowej bibliografii meteorologii i klimatologii niema. Starsze prace zestawił częściowo Majer w swej Literaturze fizyo-grafii ziemi polskiej, która się pojawiła w Roczniku To w. Nauk. Krakowskiego w r. 1862, w tomie 30 (str. 49—234).

Nowsze prace znajdują się zebrane w Kosmosie w corocznej publikacyi pod tyt.: Spis prac, odnoszących się do fizyografii ziem polskich. »Spis« wydawał od r. 1891—1905 Romer; rocznik 1906 zestawił Pokorny.

Te zestawienia bibliograficzne dają obraz ogromnego wzrostu prac w ostatnich latach w kierunku meteorologii i klimatologii. Majer zdołał od końca w. XVIII. do r. 1860 zestawić zaledwie 132 tytułów odnoszących się do tych dziedzin wiedzy; »Spisy« Kosmosu wykazują natomiast dla 16 lat na przełomie wieku XIX. i XX. produkcyę naukową, liczącą 563 tytułów’.

ROZDZIAŁ II.

Stosunki temperatury ziem polskich.

§ 1. Wpływ wysokości na temperaturę.

Temperatura miejscowości zależną jest przedewszystkiem od wysokości bezwzględnej, z której wzrostem bardzo szybko się obniża. Spadek temperatury z wysokością podlega wszakże, mimo pewmych cech lokalnych, ogólnym, całej kuli ziemskiej wspólnym prawom — uwzględniając je, można wydzielić wpływ wysokości na temperaturę i sprowadzić ją do poziomu morza. W ten sposób otrzymujemy zupełnie porównawcze wartości temperatury, w których wyraża się ogół wpływów fizycznych na jej rozmieszczenie, a to przedewszystkiem wpływ odległości od morza, wystawienia na pewme, dodatnio lub ujemnie działające kierunki wiatrów, a nawet wypływ wysokości bezwzględnej. Wpływy wysokości bezwzględnej na temperaturę, mimo sprowadzenia jej do poziomu morza, występują z tego powodu, że spad temperatury z wysokością jest tylko w’ wolnej atmosferze jednostajny i prawidłowy; natomiast w dolinach i na stokach gór ulega

12 *