tpn 1 22483801

EUGENIUSZ HOMER I KLIMAT ZIEM POLSKICH 225

Góry Sudety Ghats Alpy Góry Cumberland    zachodnie wschodnie skaliste

Wysokość szczytów    1000 m.    1600 m.    2500 m.    4000 m.    4500 m.

Max. opadów w wy-    500 m.    1200 m.    1400 m.    2000 m.    2200 m.

sokości

Sądzę, że to zestawienie popiera wniosek, że poziom Max. opadów jest, pomijając inne nieznane względy, także funkcyą wysokości gór. Na obszarze ziem polskich badania tego rodzaju nie mają bezpośredniej podstawy obserwacyjnej. Długoletnie n%oje poszukiwania w Karpatach wschodnich naprowadziły mię jednak na myśl, że proces pomniejszania się opadów z wysokością jest jedną z głównych przyczyn, stawiających kres zasięgowi lasów. Dla poparcia swego wnioskowania poczyniłem wówczas mnóstwo pomiarów zasięgu lasów w naturze i wykonałem szereg obliczeń wysokości granicy lasów na mapie specyalnej (1:75000). Podaję tutaj wyniki główne jednego z takich obliczeń dla czterech grup górskich, wznoszących się w źródliskach Bystrzyc i Łomnicy.

Nazwa grupy górskiej

Średnia wysokość górnej granicy »    » grzbietu

Seredna Bojaryn- Sywula Ihiowiec Maksymiec

lasu 1298 1889 1390 1426 m. 1482    1542 1657 I738m.

Jeśli istnieje relacya między zasięgiem lasów a stosunkami opadów atmosferycznych, niemniej i stosunek między strefą Max. opadów a wysokością gór nie ulega wątpliwości. Otóż taksamo, jak granica lasów w wysokości 1300 m. na Serednej jest morfologiczną granicą, a klimatyczna granica lasów wznosi się zapewne jeszcze ponad granicą lasów na Ihrowcu, tak i poziom Max. opadów w wysokości 1200 -1300 m. w Karkonoszach jest też zapewne morfologicznym. Wzrost opadu z wysokością w górach ma dwie przyczyny: lokalną i powszechną. Różnorodność i nierównoczesność ogrzania szczytów i dolin powoduje w każdym dniu pogodnym lokalną pionową cyrkulacyę powietrza: ku szczytom w dzień, ku dolinom pod wieczór; stąd to szczyty gór osłaniają się w południe wieńcem chmur, a deszcze w porze południowej należą w górach do najczęstszych. Ale i wielkie prądy atmosferyczne, ogarniające wielkie przestrzenie lądu, spiętrzone o baryery grzbietów górskich, zmuszone są całą masą wznosić się do góry, przyczem doznając oziębienia, powodują silniejszą i częstszą kondenzacyę pary wodnej, niż na równinach. Rozmiary spiętrzania się mas atmosferycznych są jednak wskazane nie przez wysokość szczytów, lecz grzbietu i przełęczy — małe

Encyklopedya polska I.    15