tpn 1 22484401

EUGENIUSZ HOMER: KLIMAT ZIEM POLSKICH 231

Wzrost opadu z wysokością odznacza się w Karpatach w porównaniu do Sudetów również pewnemi cechami indywidualnemu I tu i tam jest wzrost na stokach N wolniejszy, aniżeli na stokach S, ale różnica ta jest w Karpatach stosunkowo bardzo nieznaczna; co jednak ważniejsze, to niezwykle powolny wzrost opadu z wysokością w Karpatach wogóle; tu wynosi on zaledwie 40—50 mm. na 100 m., w Sudetach przeszło 100 mm. w dziedzinie stokowej, dochodzi zaś do 200 mm. Przyczyną tego może być np. większa odległość od oceanu, co jest prawdopodobne dla stoków N, ważniejszym wszakże momentem, zwłaszcza dla stoków' S jest to potężne wzmaganie się opadu na niżu Węgierskim nie tyle z wzrostem wysokości, ile z pomniejszeniem się odległości od Karpat. Średni opad w poziomie 200 — 300 m. węgierskich stoków Karpat wynosi, jak powyżej wykazałem, blisko 1000 mm., a ta ogromna masa opadu w głębi wnętrza lądu, w części otoczonej niemal wszechstronnie górami, jest zaprawdę niepospolitą niespodzianką klimatyczną, w każdym razie unikatem w klimatologii Europy. Zastrzegając niezbyt wreszcie znaczną różnicę ilościową, stwierdzam, że Wielka Węgierska nizina zachowuje się pod względem wływu na rozkład opadów atmosferycznych jak morze, od którego spływające ku brzegowi Karpat prądy atmosferyczne powodują nawalne opady. Tę anomalię klimatyczną tłómaczę sobie wyjątkowymi stosunkami orograficznymi tego terytoryum. Węgierska nizina jest wyjątkowo wielkim kompleksem niżu śródlądowego, otoczonego ze wszech stron górami. Wąska, skalista Żelazna Brama przedstawia bardzo niewygodną i niedostateczną rynnę odpływową Dunaju Rynną Żelaznej Bramy prawidłowy odpływ obfitych wód, spływających z Karpat i Alp odbyć się nie może — stagnują więc wody często na powierzchni aluwialnej, nieprzepuszczalnej gleby. W tych stosunkach łącznie z silnem nagrzaniem powietrza w letniem półroczu parowanie osięga zapewne na niżu Węgierskim znaczną miarę. Prądy atmosferyczne, przecinające niże Węgierskie, wzbogacają się w kierunku ku N coraz obfitszymi zasobami pary wodnej, która wyładowuje się w chwili, gdy zwężenie traktu prądów atmosferycznych w zatoce niżowej, zmusza je do wstępowania do góry.

§ lO. Ubóstwo opadów wyżyny Siedmiogrodzkiej i nizin Wołoskich.

Stosunki opadowe wyżyny Siedmiogrodzkiej i otaczających ją gór nie przedstawiają większego interesu. Jest to obszar względnie słabego opadu. Nielicznie skonstatowane Max. opadu ponad 1000 mm. znajdują się w niskich poziomach na krawędziach gór. Wchodzą tu w rachubę właściwie tylko trzy punkty: Monyasza w górach Bihar-skich, położona w wysokości 245 m. u stóp wysuniętej w niż ostrogi