tpn 1 22488701

270 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

§ 34. Odra. (Ob. Tab. II. i Rys. 3.). Zwięźlej omówić możemy stosunki sieci wodnej innych rzek zlewiska bałtyckiego. Odra ma bieg pod wieloma względami podobny do Wisły. Jej źródła lezą. w Sudetach nie wyżej od 624 m. Bardzo szybko, bo w przeciągu 54 km spada rzeka ze spadkiem 70 1 %₀ o połowę tej wysokości. W tej części jest ona potokiem górskim, choć nie tak bystrym jak prawoboczne jej dopływy, przedewszystkiem Ostrawica; także pod względem przebiegu wód, karpackie i sudeckie dopływy różnią się między sobą dobitnie. Ale górski bieg Odry szybko przechodzi bezpośrednio w nizinny; już na przestrzeni od Morawskiej Bramy do Raciborza spadek maleje z 0 84%₀ do O'30°/_o0, podczas gdy przeciętny spadek Odry wynosi tylko 0‘310°/₀₀, jeżeli nie wciągniemy krótkiego biegu górskiego. Nadzwyczaj słaby spadek Odry uwydatnia się też w tern, że nawet nizinne jej dopływy mają spadek większy od średniego Odry (Warta O51°/₀₀, Barycz 0’364⁰/_co). Nie tak szybko jak w spadku, Odra przyjmuje cechy nizinne w przebiegu wód; jeszcze obie Nisy (kładzka 4534 km², i łużycka 4232 km²), wpływają jako rzeki górskie znacznie na wodostany Odry. Dopiero Małapana (2037 km²), Barycz 5526 km²), a nierównie więcej Warta (53.710 km²) nadawają też wodom Odry zupełnie nizinny charakter.

W nizinnej części Odry wpływają rozległe błota podobnie jak w dorzeczu Wisły na ustalenie wodostanu, na obniżenie powodzi i podwyższenie poziontu wody podczas posuch (błota nad Obrą, Notecią. i Odrą, § 13/4). W dolnej części Odry niezmiernie mały spadek (0’01°/o₀) i silne zasypanie doliny wskazują na to, że stara dolina Odry zanurzona została poniżej poziomu morza i później wypełniona alu-wiami. Z powodu słabego spadku, wpływ wiatrów bałtyckich na wodostany Odry daje się odczuć daleko w głąb lądu.

Bieg Odry składa się z szeregu działów równoleżnikowych w szerokich dolinach dyluwialnych (§ 23) i działów przełomowych wąskich o kierunku północnym. W nich obszary inundacyjne, mające przeciętnie nad Odrą 5 76 km szerokości, zwężają się znacznie, nawet do 0 35 km (Krapkowice), podczas gdy w działach głównych dochodzą do 23 8 km szerokości (Obra); tu też znajdują się czasami bardzo rozległe błota. Szerokość i powierzchnia przekroju rośnie w regulowanej Odrze stale i regularnie w dół (od 35 m pod Raciborzem do 190 m nad ujściem); w znacznej części swego biegu Odra ma jeszcze liczne zakręty, inne zostały przez regulacyę silnie skrócone lub ścięte. (§ 28). Długość Odry pomiędzy górą Św. Anny na Śląsku i Hohens aathen wynosiła w r. 1740: 822 km, a wynosi dziś 635 km (22'75°/₀, miejscami o 536°/₀ mniej).