tpn 1 22480701

386 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

i wschodu jest on otoczony nizinami nad Odrą, Wisłą, Dniestrem, Prutem i Bystrzycą siedmiogrodzką. Te tworzą przejście do niżu północnego, a przy jego opisie będzie o nich mowa, Od południowej strony są Karpaty otoczone nizinami n a d d u n a j s k i e m i. Za ich początek muszą być uważane Morawskie pole (Marchfeid) i Wiedeńska kotlina (Wiener Becken), których średnie wyniesienie nad poziom morza można przyjąć na 160 m. Minąwszy Węgierską bramę, wypływa Dunaj na Górnowęgierską nizinę, zapuszczającą się od północnej strony z rzekami Wagiem, Nitrą, Źytwą, Hronem i Ipolą we wnętrze Karpat, od zachodniej strony z Rabą w Alpy austryackie. Zamyka tę nizinę od wschodu las Bakoński, biegnący w przedłużeniu piątego łańcucha zachodnich Karpat, od północnego wschodu ku południowemu zachodowi. Zajmuje Górnowęgierską nizina powierzchnię 12000 kw. km (220 kw. mil). Jej średni poziom wynosi 120 m, a najsilniejsze jej pogłębienie przedstawia jezioro Nezyderskie (Neu-siedler See), (115 m), o którem opowiadają, iż dopiero w średnich wiekach napełniło się wodą. Najwyższy wierzchołek Bakońskiego lasu (góra Pilisz, na południu od Hronu (Gran), wznosi się na 757 m n. p. m. a na 537 m nad poziom sąsiedniej niziny. — Nizina Doi no węgierska, czyli Pannońska, jest od północy i wschodu szczelnie zamknięta Karpatami, od południa wyniosłościami Serbii i Bośni, a zapuszcza się z Sawą i Drawą głęboko na wewnątrz Alp. Jej powierzchnia wynosi 100.000 kw. km (18.000 kw. mil), a jej średni poziom 85 m. Dunaj, przebiegłszy Górnowęgierską nizinę i przedarłszy się pomiędzy karpackim Czowanioszem i Bakońskim lasem (brama Wacowska), skręca pod kątem 90° ku południowi; dobiegłszy do Belgradu skręca on ponownie pod prostym kątem ku wschodowi, a opuszcza Węgry za pośrednictwem znanego nam już przełomu Żelaznej bramy. Rozcina on Pannońską nizinę na dwie połowy. Zachodnia, znacznie mniejsza, zamknięta pomiędzy lasem Bakońskim i Dunajem, znajduje swe najsilniejsze pogłębienie w jeziorze Błotnem (Balaton- albo Plattensee) 107 m, od którego podnosi się znacznie ku Drawie i Dunajowi. Wschodnia część, właściwa Pannońska nizina, przedstawia zupełną równinę, przeciętą rzeką Cisą. Obie węgierskie niziny, i górna i dolna, przedstawiają razem miednicowate zagłębienie, które jiowstało niezawodnie przez zapadnięcie się ziemi na całym ich obszarze, a było jeszcze w późniejszym okresie trzeciorzędnym (neogen) a nawet w czwartorzędnym zalane wodą, przedstawiało wielkie Pannońskie jezioro. Mamy na to niezbite dowody. Osady trzeciorzędne młodsze zostały wykryte w wielu miejscach na brzegu nizinnym podnóża Karpat, a przez wiercenie wykazano ich istnienie i w znacznej od tego brzegu odległości, w głębokości do