tpn 1 22482301

502 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

ków 1627 mm.; 4219 Żydów 1613; 1494 Niemców 1639; 880 Litwinów 1640 i 883 Rusinów (i Rosyan) 1650; A. Zakrzewski zaś dla 728 Polaków z Warszawy 1665 mm., względnie 1638, dla 689 Żydów 1623 mm., względnie 1605, odpowiednio do tego, czy obliczał na podstawie rubryk Ygwerszkowych czy werszkowych. Litwini i Ru-sini są wyodrębnieni częściowo od Polaków terytoryalnie. Natomiast Niemcy (4*8⁰/'_o wśród poboru 1890—98), a zwiaszcza Żydzi (aż 15'4°/₀ w tym samym okresie) są rozprószeni wszędzie. Pierwsi, prócz paru powiatów, tworzą zwykle procent nieznaczny, najliczniejsi są w^r Go-styńskiem (22'8% wśród popisowych) i w Łódzkiem (31'l°/₀), ale drudzy stanowią w miastach odłam wcale poważny, obecnością zaś swoją przyczyniają się do obniżenia poziomu liczb średnich. Zestawiając średni wzrost ludności miejskiej a wiejskiej w Królestwie za okres 1890—98, otrzymujemy dla popisowych z miasta 1619 mm. (L = 65.662; Żydów 56-2%), z gmin zaś wiejskich (L = 409.562; Żydów 8 6°/o) 1630 mm. Możliwa, iż na to obniżenie wzrostu w miastach w pływają warunki życia, ale rzecz niewątpliwa, że wielki odsetek Żydów odgrywa rolę o wiele wpływowszą. Jak wykazuje rysunek 1, wszędzie prócz gub. kaliskiej, gdzie młodzież popisowa miejska jest tego samego wzrostu co wiejska (1622 mm.), popisowi miejscy ustępują pod względem wzrostu wieśniakom. To obniżenie wzrostu przez obecność Żydów musi być zwłaszcza znaczne w gub. siedleckiej (73’ 1 °/₀ Żydów w miastach), najmniejsze zaś w piotrkowskiej (42 2% Żydów wśród popisowych miejskich), w Warszawie (47'3%) i w gub. kaliskiej (51%). Na rys. 1. odłożyliśmy z jednej strony w odsetkach liczbę popisowych pochodzenia nie żydowskiego, z drugiej zaś średnią wielkość wzrostu popisowych wogóle miejskich i wiejskich w każdej gubernii. Otóż niepodobna nie dostrzedz dość wyraźnie uwydatniającej się równoległości pomiędzy linią odsetków popisowych nie żydowskiego pochodzenia, a linią wzrostu poboru miejskiego, t. j. Żydzi wprawdzie obniżają wzrost ludności miejskiej, ale nie rozstrzygają o jego kształtowaniu się, co pozwala wnioskować, iż liczby wyprowadzone na podstawie materyałów statystyczno - wojskowych (o ile byłyby sumiennie podane) są równoległe do istotnej wielkości wzrostu wśród ludności rdzennej, jeno niższe. W każdym razie nie należy przeceniać wpływu ujemnego Żydów na wzrost ludności w Królestwie: według dokonanych przez nas obrachunków, przy średniej wielkości wzrostu dla Polaków 1630 mm. (w⁷zrost średni popisowych wiejskich) domieszka Żydów 50%-owa obniżyłaby wzrost całej ludności do 1619 mm., 10%-owa zaś tylko do 1628^-4.

Warto przyjrzeć się wzrostowi popisowych wiejskich, jako odłamowi najbardziej wolnemu od domieszek obcych (Żydzi tworzą tu