WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH090 I

sło-szezękowa) gdy niżej 65° pozostaje, a od 65° do niespełna 68° nazywa ją ortognastyczną (prosto-szczękową), co jednak mezogna-tycznćm nazwać wolimy. Przebiegając okiem kształty czaszek, dostrzegamy, że w ogóle pro gnaty zm uwydatnia się głównie na czaszkach wązitich, gdy tymczasem czaszki średnie i szerokie najczęściej są mezognatyczne, czasami i opistognatyczne. Lecz i ta zgodność nie jest ścisłą, albowiem Eskimosy, Hotentoci, Mexykanie i szkoccy górale należą według Welckera do mezognatycznych długogłowych, natomiast mieszkańcy Sumatry i Baszkiry, ze wskaźnikiem szerokości 80,_L i 82,3 prognatyzm, wynoszący 69°₅ i 67°_e, łączą. Zdawać by się też mogło dziwnem, dla czego przy oznaczeniu położenia szczęki koniec cyrkla stawia się u osady zębodołów, a nie zaraz na brzegu dolnym szczęki, albo nawet na zębach siecznych, zwłaszcza że w tych punktach wypuklenie oblicza jest największe. Lecz wiele czaszek przedstawia właśnie w tych miejscach uszkodzenia, musiałyby więc być odrzucone jako nieużyteczne, a co ważniejsza, że prognatyzm, powstający przez skośne ustawienie zębodołów, na podrzędnych i małoważnych kierunkach rozrostu polega.

Typ oblicza prognatyezny, może, jak to Yircbcw wykazał *), wstrzymać mózg w swym rozwoju. Nie jest to zatem bez głębokiego znaczenia, że owe niepomyślue ustawienie szczęk znajdujemy wyłącznie prawie u takich ludów, których kultura jeszcze nisko stoi. Lecz i w tym względzie musimy przypomnieć, że śród jednego i tego samego ludu, rozmaite kształty oblicza się jawią. Przypadki pro-gnatyzmu pomiędzy Anglikami i Francuzami ²) nie są rzeczą tak niesłychaną, a w Paryżu mają być dosyć częste. Wreszcie wielu kraniologów zalicza Chińczyków do ludów prognatycznych, a w statystyce Welckera spotykamy Holendrów nawet z kątem korzeniono-sowym, wynoszącym 67°8. Przy tak wielkićj zmienności wskazują liczby średnie tylko na częstość pewnego kształtu części twarzowój czaszki, gdy tymczasem zmiany, spostrzegane u pojedynczych jednostek, z wyższym lub niższym typem je łączą.

Wyrazem ludzkiego oblicza włada również mocno wydatność łuków jarzmowych czyli skroniowych. Stałćm nie jest i to znamię, lecz tam, gdzie przeważa, oddaje znaczne usługi nauce opisowćj ludów. Jeżeli się czaszkę tak ustawi że oko widza pada z góry i prostopadle

⁵) Scliadelgrund, str. 721.

■) Quatrefages, Kapport, str. 311.

http://rcin.org.pl