WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH066 I

oraz szew strzałkowy, gdy tymczasem szew ciemieniowopotyliczny na szczycie najdłużój otwarty się utrzymuje. Czasami nie zarasta u nich wcale w zupełności szew potyliczno-klinowy a u dorosłych nawet można dostrzedz szew międzysiecznozębowy ^L). Znaczenie podobnych spostrzeżeń dałoby się jednak za pomocą statystyki tylko na podstawie wielkich liczb ustanowić, a wielkie liczby zdobywają się li przez ciągłe i skrzętne zbieranie. Jak na teraz okazuje się tylko to, że przy wymierzaniu czaszek należy wykluczyć czaszki z przedwcześnie albo nie w swej porze zarośniętemi szwami i je z drugimi nie porównywać.

Większym jeszcze kłopotem nabawia nas oznaczenie płci czaszek. Welcker przekonał się, że u Niemców czaszki kobiece dają się pomieścić pomiędzy czaszkami mężczyzn i dzieci w najrozmaitszym stosunku. Nasi anatomowie dołożyli więc wszelkich starań do wynalezienia cech, po których by płeć czaszki rozpoznać można było. Kraniologiczna statystyka wykazała dotąd przynajmnićj tyle, że u ludów wyżćj uobyczajonych wszystkie różnice płciowe drugiego rzędu mocniej są rozwinięte, aniżeli u ludów dzikich. U tamtych czaszka męzka jest znacznie przestronniejsza, aniżeli kobieca. Natomiast nie ma dotąd żadnej pewności, czy ostatnia skłania się więcej do wązko-głowości od pierwszej. Jeżeli Welcker czaszki kobiece u wszystkich prawie plemion więcój długogłowemi zastał aniżeli męzkie, to przeciwnie, Weissbach znalazł u kobiet austriackich średni wskaźnik szerokości—82,₅ i spostrzegł u nich raczej skłonność do krót-kogłowości (brachicephalia) ²). Z drugiej strony Aleksander Ecker zwrócił uwagę na mniejszą wysokość czaszki u kobiet, utrzymując, że czaszkę kobiety po tern łatwo poznać można, iż płaski szczyt głowy dość nagle w strome czoło przechodzi³). Drobniejsze wyrostki kostne, mniejsza długość oblicza a większe jamy oczne i szczęka dolna mniej szeroka, mają również być cechą kobiecej czaszki. Pomimo to. daleko jeszcze do tego, abyśmy płeć czaszki nieznanej z pewnością rozróżnić byli w stanie. Angielski kraniolog Bernard Davis pisał przed kilku laty do A. Ecker a, że według tych znamion byłby musiał czaszkę, pochodzącą z Bengalii, za męzką

’) Pruner Bej, Metuoires sur les Negres 1861, str. 328.

²) Arehiv f. Anthropologie. Braunach weig 1868 T. III, str. 61. ³j Tamże 1866. T. I, str. 85.

http://rcin.org.pl