WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH069 I

mierzaniu średnicy długcści stawiać końce cyrkla właśnie na tych wypukłościach. Bernard Davis mierzy zatem kładąc jeden koniec cyrkla na gładyszce a drugi na najwydatniejszem miejscu kości potyli* cznćj. ^Yelcker zaś kładzie również jeden koniec na gładyszce, lecz drugi na cal prawie powyżej ości kości potylicznej. Oba unikają więc tych miejsc, gdzie kości czaszki są najgrubsze. Może też postępowanie pozornie najprostsze, t. j. wymierzenie najwięKSzej osi tam, gdzie się ją znajdzie, byłoby i najwłaściwszem, albowiem rozwój jam czołowych, jakkolwiek bez wszelkiego zresztą znaczenia być może, przyczynia się niewątpliwie do przedłużenia czaszki, a wielkość tego przedłużenia ma się właśnie cyrklem wymierzyć. Ponieważ jednak każde postępowanie przy mierzeniu da się usprawiedliwić, i żadne dotąd powszechnego przyjęcia nie uzyskało, to musimy za temi znawcami czaszek iść, którzy największą ilość wymiarów czaszek, dopuszczających porównanie, dostarczyli. A. nimi są Bernard Davis i Herman W elcker. Rozpatrując przedewszystkiem wyniki tego ostatniego musimy sobie zastrzedz pewną uwagę. Szeiokość czaszki wymierza się dotąd w miejscu, anatomicznie ściśle nie ustanowionem; wyszukuje się jedynie to miejsce, na którem czaszka jest najszerszą. W elcker mierzy zaś szerokość na płaszczyźnie, która, przeprowadzona przez otwór wielki potyliczny, czaszkę na przednią i tylną połowę rozdziela. Że zaś wszystkie czaszki nie ściśle eliptyczne, a zatśm większość przeważającą stanowiące, po zatem miejscem największą szerokość posiadają, to wymiary We lek er a przedstawiają wszystkie czaszki w przecięciu o 2% prawie dłuższemi, aniżeli są w istocie. Dzieli się bowiem średnicę długości na 100 części, i oblicza szerokość w owych setnych jej cząstkach. Odsetek ten nazywa się wskaźnikiem szerokości. Czaszki zupełnie okrągłe, t. j. takie w których wskaźnik szerokości wynosi 100 a nawet i więcej, zdarzają się po części w północnej Ameryce, po części u Peruwiańczyków i ludu Chibcha w Nowej Granadzie, chociaż ten swój kształt jedynie sztucznemu ściśnięciu zawdzięczają, i z tego powodu z wszelkiego porównania wykluczone być muszą. Z innych czaszek zbliża się do zupełnej okrągłości najwięcej czaszka mieszkańców Tartaryi z wskaźnikiem szerokości 97,7, naprzeciw której Huxley czaszkę z Nowej Zelandyi z wskaźnikiem szerokości 62,₉ jako najwęższą z wszystkich dotąd znanych czaszek stawia’). Pomimo to posiada Bernard Davis czaszkę domniemal-

’) Husley. O dwóch skrajnych postaciach ludzkiej czaszki. Arch. f. Anthro-pologie 1866. T. I, str. 3-16.

http://rcin.org.pl