WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH089 I

szczęk ku przodowi wzrasta z wielkością kąta siodła tureckiego. Wielkość tego kąta da się oznaczyć za pomocą trójkąta, którego jedno ramię (fig. 3 ne) równa się odległości korzenia nosowego od siodła tureckiego, drugie (eh) odległości siodła tureckiego od przedniego brzegu wielkiego otworu potylicznego, a trzecie [m) linii, idącej od tego ostatniego nazad do korzenia nosowego. Ten więc kąt, t. z. nosowy jest Już u człowieka większym od kąta prostego, a u zwierząt rozszerza się jeszcze bardziej. U dziecka i małpiątka wielkość jego, t. j. wielkość załamania'podstawy czaszki, nie różni się o wiele, wynosi bowiem 141° u dziecka, a 155° u małpiątka; lecz z postępem wieku zwiększa się owo załamanie u człowieka aż do 134°, gdy tymczasem u małpy wyrównywa się coraz bardziej aż do 17 4°, i w tym odmiennym kierunku rozrostu upatruje W elcker rdzenną różnicę pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem ^l). Ów kąt siodłowy nie jest jednak na czaszce zamkniętej widocznym i me da się wymierzyć, posiada więc dla naszych celów li teoretyczną wartość o tyle, że inny kąt oblicza stoi z nim w ścisłym związku wzajemnej zależności. Kąt ten znajduje się w miejscu korzenia nosa («) i daje się na wszystkich czaszkach wymierzyć za pomocą trójkąta, którego boki równają się odległości od korzenia nosa do przedniego brzegu wielkiego otworu potylicznego (imb), od tegoż do osady zębowych dołów (hx) i od tych ostatnich nazad do korzenia nosa (xn). Kąt przy osadzie dołków zębowych rządzi widocznie wyrazem oblicza, które z jego wielkością i w naszych oczach szlachetniejszem sic staje. Weissbach -) znalazł, że on u A.mboinców^r, Jawańczyków, Banjareżów, Chińczyków i Bu-ginezów od 70°— 72° średnio się podnosi, u 50 mężczyzn Niemców do 73° dochodził, u północnych Włochów do 75°, u 24 kobiet niemieckich do 76°, a u 28 Czechów do 77°. Welcker uznał tymczasem za rzecz stosowniejszą położenie szczęk mierzyć pośrednio za pomocą kąta u korzenia nosa (bnx), gdyż z jednśj strony tenże wraz z kątem siodłowym wzrasta, z drugiśj zaś strony kąt u osady zębodołów (kem) odwmotnie do tamtych się zachowuje- t. j. zmniejsza się, gdy tamte wzrastają. Kąt nosókorzeniowy chwieje się na czaszkach rasowych od 60°—72°. Prognatyczną czyli skośnoszczękową nazywa W eleker czaszkę, gdy ów kąt 68° i więcej wynosi, opistognatyczną (wklę-

’) Bau und Wachsthum des Sebadełs, srr. 80 - 81.

³) W e i s 1. a c h, Der deutsche Weiberscbadel. Arch. f. Anthrop. T. III, 1868, str. 78. Jego kąt twarzowy jest prawie równy kątowi bxn u W e 1 c k e r a.

http://rcin.org.pl