scandjvutmp2401

s

wznosi potęgę; Tatarzy, pod Tamerlanami i Dżingis-Hanami zalewają Azyją; Turcy obalają wschodnie cesarstwo; Hiszpanie nachodzą Nowy świat; zniszczenie następuje bez przerwy po zniszczeniu; i w pośród tego nieustannego łoskotu walących się państw, niezmienna natura trzymając szalę w ręku, przewodniczy, zawsze obojętna, tyra spustoszeniom.

Te wezbrania i opadania rodu ludzkiego, te spustoszenia, te ko* lonije, napady i nareszcie te zdobycze i te wszystkie wstrząśnieuia, następujące po sobie w ciągu wieków, są tylko nieustannym przywracaniem równowagi w porządku istot organicznych; widzimy bowiem, ze to są narody ubogie, czyli, co na jedno wychodzi, zbyt mnogie w stosunku do zbieranych ze swej ziemi na pokarm istot organicznych, ze to mówię, takie narody dokonywają owych wielkich wstrząśnień. Jest więc pewny stosunek między liczbą ludzi a ilością ciał organicznych potrzebnego im pożywienia dostarczać mających: kiedy się ten stosunek zepsuje, następuje głód, zniszczenie kraju, zaburzenia, polityczne wstrząśnienia, w ojny, zaraźliwe choroby, i wszelkie wynikające stąd klęski. I tak, mieszkańcy płonnych okolic Azyi, posuwają się z orężem w ręku, na żyzne jćj ku południowi równiny; przez to nie tylko przywraca się równowaga między ludami, ale nadto powstaje na nowo porządek między ciałami organicznemu, które im na pokarm służyć mają. Dla tego to kraje zimne i małopłodne, najmuićj bywają zaiud nione; w epokach powszechnego głodu liczba narodzin znacznie się zmniejsza; wstrząśnienia i zmiauy polityczne, zaczynają się zawsze od ubogich klass społeczeństwa, będących wtedy w sporze z klassami dostatniemi. Polityka tez bywa częstokroć narzędziem natury, czego nawet nie zawsze ludzie spostrzedz mogą; nie zawsze tćż zmi any narodów od samych ludzi zalezą; jest wyższa konieczność rzeczy, zbieg okoliczności który je sprowadza. Azali sami nawet królowie nie muszą ulegać wyższej władzy natury, przepisującej prawa tym, którzy je innym ludziom dyktują? Nic nie masz trwałego na świecie: państwa mają podobnie swój wiek, jak ludzie i istnieją tylko w związku z ciałami organicznemi, które służą do utrzymania i zaspokojenia potrzeb członków społeczeństwa. Pierwszy ich więc ruch, pierwszy popęd wypływa z prawa własności człowieka do ciał przyro-