scandjvutmp2701

11

zwierząt, to dla tego aby był środkiem działania, ogólną sprężyną, z którąby się łączyły wszystkie pojedyncze siły. Jak dla tego są władcy aby uszczęśliwiali ludy, tak człowiek na to jest stworzony naczelnikiem wszystkich żyjących islot, aby przestrzegał powszechnego ich dobra. Azali mucha co mu się naprzykrza, robak co toczy jego wnętrzności, i inne śmierć mu sprowadzające na to się rodzą żeby mu służyły? Azali gwiazdy, pory roku, wiatry posłuszne są temu bożkowi ziemskiemu, który bywa pastwą nędznego robaka? Któżby wierzył że wszystko jest przeznaczone dla naszego szczęścia, i że to jedyna myśl Opatrzności! Morowe powietrze, głód, choroby, wojny, namiętności ludzkie, nieszczęścia i boleści, dowodzą że pod względem fizycznym nie lepiej od innych zwierząt jesteśmy uposażeni, że natura okazała się dla wszystkich sprawiedliwą, i że stawiając nas na najwyższym szczeblu, poddała nas, równie jak wszystkie stworzenia, pod swe prawa: nie uczyniła żadnego wyjątku, ani różnicy między wszyslkiemi indywiduami; wielcy panowie i pasterze umierają równie jak kwiaty i zwierzęta. Stąd że dano nam władzę używania wszystkiego, rozumieliśmy że wszystko dla nas zostało stworzone; kiedy zaś ród nasz dostał wolność używania wszelkićj rzeczy, wypadało mu więc okazać się zdolnym nauczenia się wszystkiego, potrzeba mu było wielkich zdoluości rozumu i pojmowania. Człowiek fizyczny jest dla natury tylko troszką organicznćj raateryi, którą ona przemienia, przekształca według upodobania; której ona dozwala wzrastać, płodzić i kolejno umierać. Nie człowiek to panuje na ziemi, ale prawa boskie których on jest tłómaczem i powiernikiem: od bóstwa to jedynie dostał on prawo życia i śmierci nad zwierzętami i roślinami; lecz i sam także podlega straszuyin i nieodzownym prawom boskim i pierwsym jest ich niewolnikiem; cala potęga ziemska, cała rodu ludzkiego władza, umilkła przed obliczem wiecznego ł’aua światów. (¹)

A zatem, względnie istot żyjących, uważać należy człowieka, jako ich rządcę, jako narzędzie ich równowagi i porządku: z tejto strony, z takiego stanowiska rozszerza on swe fizyczne f moralne

1

Animnliu fecit Deus propter hominem, kominem propter seipsumi si ergo ani-mulibus ministrat propter kominem, ąuomodo hominibus non ministrąbit propttr seipsum. Sanctui Cłiry soi tomu¹ in MtiUh.