scandjvutmp7b01

116

braknie autentyczności; łatwobyśray także mogli nagromadzić wiele podobnych świadectw, niemniej jak pomienione wątpliwych.

(ildwną zasadą, na którćj opierają się ci co dowodzą, ze ród ludzki niedawnym jest na kuli ziemskiej, jest mała dawuość znanćj powszechnie cywilizacyi, i mały postęp nauk i sztuk, w porównaniu wysokości, do której jeszcze wznieść się mogą , tudzież grubej ciemnoty, w której jeszcze pogrążone są trzy czwarte części rodu ludzkiego. Czemże były najprzód w Ameryce najwyżćj ucywilizowane państwa lnkassów w Peru, Tolteków w Meksyku, pomimo wspaniałe ich opisy podane przez historyków hiszpańskich ze zwykłą im przesadą? Zaledwo na cztery wieki wprzód Mauco-Capac nadał prawa Inkassom, a ludy te ledwo dopiero znały pismo hieroglificzne, bardzo niedoskonałe, sainemi tylko hwipos, czyli węzełkami rachować umiały, poświęcały jeszcze ludzi na ofiarę swym bożyszczom; wyjąwszy kilku grobowców, nie było u nich żadnego wielkiego pomnika, któryby świadczył o dawnej ich cywilizacyi. Późniejsi jeszcze od nich Aztekowie, nie mogli wyżej nad wiek jeden wywodzić swego zawiązku, wprzód nim zdobywcy hiszpańscy zburzyli państw o Mon-tezumy. Kiedy wreszcie zważymy jak Kortez, Pizarro, Almagro, na czele garstki awanturników' podbili wielkie państwa, nie możemy sobie wystawić, iżby te państwa były bardzo ludne i potężne. Badania Humboldta bynajmniej nie cofnęły epok usadowienia się tych Amerykanów, a brak historyi lub podań w oczach tylko nowo-uszlachetnionych ludzi może być tytułem dawności.

Azali teraźniejszy stan mieszkańców Nowćj Holandyi dowodziłby starożytności tych ludów, kiedy ledwo tylko dzikie pokolenia, tu i owdzie rzadko rozproszone, zgłodniałe, bez żadnego przemysłu, bez żadnej uprawy, błąkają się po obszernych pobrzeżach nadmorskich, w takim stanie niedołężności, w jakim sobie wystawić można najpierw szych, najsurowszych, najgrubszych mieszkańców na ziemi?

Czemże była północna Europa nim Rzymianie, z bronią w ręku, przedarli się do lasów Germanii, posunęli się za Dunaj, Elbę, aż do Sarmatów i Daków? Będzie/, kto sądził, że okolice Baltylku i Cher-sonez cymbryjski były daleko wprzód zaludnione przed przybyciem tam Odyna ? Azali Arngrim Jonas nie powiada, kiedy zaludniona została Islandyja? Ze Rudbeck i inni północni uczeni mieszczą