0118

Stalin intelektualista 99

wytrzymać taki nawał pracy”. Natomiast sama była słaba. Jeśli któreś z nich miało się załamać, to właśnie ona. Jego nikłe zaangażowanie emocjonalne pozwalało mu znieść najsilniejsze ciosy.

Kaganowicz znów wyjechał z Moskwy, by stłumić niepokoje w Kubaniu, zarządzając masowe represje przeciwko Kozakom i deportując piętnaście wiosek na Syberię. Nazwał to „oporem niedobitków umierających klas, prowadzącym do najostrzejszej formy walki klasowej”. Klasy rzeczywiście umierały. Kopielew widział „kobiety i dzieci ze wzdętymi brzuchami, sine, jeszcze żywe, ale z pustymi, martwymi oczami. I trupy - trupy w wystrzępionych kożuchach i tanich filcowych butach; trupy w chłopskich chatach, w topniejącym śniegu starej Wołogdy, pod mostami Charkowa”. „Żelazny Lazar” zorganizował masową egzekucję kułaków ukrywających zboże i wrócił na fatalne przyjęcie w rocznicę rewolucji.

Siódmego listopada palatyni przyjęli defiladę ze szczytu ukończonego niedawno Mauzoleum Lenina z szarego marmuru. Zebrali się wczesnym rankiem w mieszkaniu Stalina, w płaszczach i kapeluszach, ponieważ temperatura spadła poniżej zera. Nadia zajmowała już swoje miejsce w pochodzie jako delegat akademii. Gospodyni i nianie upewniły się, czy Wasilij i Artiom są ubrani i gotowi; Świetlana wciąż przebywała na daczy.

Tuż przed 8.00 przywódcy opuścili Pałac Ucieszny, przeszli przez główny plac obok Pałacu Żółtego i ruszyli w stronę schodów prowadzących na szczyt Mauzoleum. Na górze było przeraźliwie zimno, defilada trwała cztery godziny.¹ Woroszyłow i Budionny czekali na koniach przy różnych bramach Kremla. Kiedy zadzwonił kurant na Baszcie Spasskiej, wjechali na dziedziniec i zsiedli z koni, by dołączyć do innych przywódców.

Wielu ludzi widziało tego dnia Nadię. Nie wydawała się ani przygnębiona, ani nieszczęśliwa. Przeszła przed Mauzoleum, spoglądając na przywódców. Później spotkała się z Wasilijem i Artiomem na trybunie na prawo od Mauzoleum i natknęła się na Chruszczowa, którego przedstawiła Stalinowi. Spojrzała w górę na męża i, jak każda dobra żona, zaniepokoiła się, że ma rozpięty płaszcz:

- Mój mężczyzna nie włożył szalika. Zaziębi się i rozchoruje - powiedziała i nagle chwycił ją jeden z jej potwornych bólów głowy. „Zaczęła jęczeć: «Och, moja głowa!»” - wspominał Artiom. Po defiladzie chłopcy zażądali

1

Były tam ukryte krzesła, aby ci, którzy zasłabli, mogli odpocząć, a nawet pokój z barem dla tych, którzy potrzebowali czegoś na rozgrzewkę. Pierwszy bolszewicki szef rządu, Jaków Swierdłow, zmarł w 1919 roku, kiedy przemarzł podczas defilady; członek Polit-biura, Aleksandr Szczerbakow, zmarł po defiladzie zwycięstwa w 1945 roku; czeski prezydent, Klement Gottwald, zmarł, ponieważ stał przez kilka godzin na zimnie w czasie pogrzebu Stalina.