0195

STRASZNE LATA

adwokaci bez praktyki, niezdolni artyści, uczeni bez wiedzy, ludzie o olbrzymich ambicjach i miernych zdolnościach. Wiele ambicji, mało amunicji.

Piekło

W tym czasie z Penzy do Moskwy przyjechał Nikołaj Iszutin, chłopiec, który nie ukończywszy gimnazjum, wstąpił jako wolny słuchacz na Uniwersytet Moskiewski.

Syn drobnego kupca (zawsze w tej samej granatowej koszuli i w znoszonych spodniach wsuniętych w ciężkie buciory) był człowiekiem chorobliwie ambitnym. Chciał rządzić rówieśnikami. Choć w nędznej odzieży, przywiózł ze sobą z cichej prowincjonalnej Penzy wiele nowych idei, także tę najważniejszą, że wkrótce nastąpi rewolucja. Naczytał się o niej w zabronionych książkach. Ten biedak postanowił stanąć na jej czele.

Jego współczesna pisała:

Usiłował wyglądać na ponurego i zawziętego w nienawiści, jak przystało na

surowego rewolucjonistę. W istocie był to zazdrośnik, niezbyt zdolny, ale

żarliwie marzący o popularności.

W 1863 roku, po pożarach w Petersburgu, centralną grupę zbuntowanych moskiewskich studentów na czele z Zaiczniewskim zesłano na katorgę i Iszutin przejął ich sztandar.

W Zaułku Sytińskim w Moskwie stał duży dom czynszowy. Składał się z maleńkich mieszkań - klitek, które gospodarz wynajmował studentom. Dom stopniowo stał się rodzajem internatu ubogich studentów. Tutaj Iszutin łatwo wynajdywał tych, którzy chcieli zostać przyszłymi Robes-pierre'ami. Tak powstało jego kółko.

Początkowo iszutinowcy postanowili zrealizować socjalistyczne idee Fouriera: utworzyć wraz z robotnikami komunę - warsztat introligatorski, bez wyzyskiwaczy-pośredników, i dzielić między siebie po równo zarobione pieniądze. W introligatorni jednak, niestety, trzeba było pracować. Jak słusznie mówił Dostojewski: „Komuż by u nas w Rosji chciało się pracować". Tak więc od pracy według Fouriera chłopcy przeszli do spraw bardziej interesujących.

Wewnątrz swojej grupki Iszutin utworzył wąskie kółko pod nazwą „Organizacja", składające się głównie z prowincjuszy. Celem tego nielegalnego kółka stało się, ni mniej ni więcej, tylko zbudowanie socjalizmu w Rosji.

2 01