137

A HibUl. IM1U.1 .Vv»i    r ), buui :uO

ISBN D4H1II ł-7. © l>. »N TOS >«}

4 7 WIĄZANIA POŚREDNIE POMIĘDZY WIĄZANIAMI KOWALENCYJNYMI A JONOWYMI 137

tronowa odpowiudająca takim parom może być przesunięta w kierunku na zewnątrz cząsteczki. co wywołuje pojawienie się dodatkowej składowej momentu dipolowego Może być ona skierowana zgodnie z momentem dipolowym wiązania, co wywołuje wzrost wypadkowego momentu dipolowego (:NH>). lub tez skierowana przeciwnie <:CO>, co zmniejsza moment wypadkowy.

Obliczenie momentu dipolowego na podstawie szczegółowej postaci funkcji stanowiącej orbita! cząsteczkowy napotyka wiele trudności. Również nie we wszystkich przypadkach można wyznaczyć momenty dipolowe wiązań na podstawie pomiaru przcnikal-ności elektrycznej (np. dla liniowej cząsteczki CO; zawierającej dwa wiązania o prze ciwnic skierowanych i nawzajem się znoszących momentach dipolowych). W tej sytuacji duże usługi oddaje skala elcktroujemności wprowadzona przez Linusu Paulinga. na podstawie której można określić w przybliżony sposób charakter wiązania. Klektroujem-ność jest wielkością charakteryzującą tendencję atomu znajdującego się w cząsteczce do pizyciągania ku sobie elektronów.

Elcktroujemności poszczególnych pierwiastków zostały wyznaczone przez Paulinga w następujący sposób. Przyjmijmy, że energie wiązań w dwuatomowych cząsteczkach kowalencyjnych A_: i B_: wynoszą D_{A A} i *. Energia wiązania w cząsteczce AB wynosi natomiast £>_A._a Doświadczenie wskazuje, że jeśli wiązanie A—B jest czysto kowalencyjne lub wykazuje tylko nieznaczny udział charakteru jonowego, to różnica pomiędzy wartością /Ż_{A B} a średnią geometryczną energii O*. _A i Da a jest rów na lub bliska zera:

D.\ h — v' D_a a • Db-b ** 0    (4.5)

Jeżeli jednak wiązanie A B wykazuje wyraźne odstępstwa od charakteru czysto kowalencyjnego. to różnica D\ _B - v'D.\ a ■ D_{B B} przyjmuje wartości dodatnie. Są one tym większe, im silniej zaznacza się udział charakteru jonowego w wiązaniu A B. Możemy wówczas napisać

D_{a b} - JdZT- Db b = A' > 0    (4.6)

Zgodnie z dctinicją przyjętą przez Paulinga różnica między clcktroujcmnością. jc_a. atomu A i eleklroujcmnością, ab. atomu B wynosi

x_A-jr_B = 0.10l8v^    (4.7)

(dla energii wiązań wyrażonej w kJ mor¹).

Jeżeli jest znana na przykład clektroujemność t_A atomów pierwiastka A oraz wartość A', to na podstawie równania (4.7) można obliczyć clektroujemność .t_B atomów pierwiastka B. Obliczając następnie na podstawie znajomości odpowiednich energii wiązań wartość A' dla połączenia BC, można znaleźć clektroujemność atomów pierwiastka C ltd. Dla dokonania tego rodzaju obliczeń przyjmuje się obecnie clektroujemność wodoru jako równą 2,2.

Skala elcktroujemności w prowadzona przez Paulinga została dobrana w taki sposób, że lóżnica elektroujemności dwóch pierwiastków A i B daje orientacyjną wartość mo