20101214 141839 bmp

dzenia, które prowadzą go do mylnych wniosków, ponieważ to pułapka, w którą, jeśli nie dopisze mi szczęście, sam często wpadam. W ważnych kwestiach wszelako jesteśmy zgodni, tak się bowiem składa, że obaj jesteśmy profesorami. Nasze doświadczenie i zainteresowania są bardzo podobne. Mówiąc ogólnie, te same fakty uważamy za istotne i wyciągamy z nich te same wnioski. Większość przesłanek, jakimi się kierujemy, i twierdzenia, które przyjmujemy bez uprzedniej analizy, są typowe dla środowiska akademickiego. .Zgadzając się w tak znacznym stopniu co do podstaw, możemy prowadzić owocne spoty choćby przez całą noc, mimo że, jak powiedział Carlyle, nie dzieli nas różnica poglądów.

Większą trudność sprawia nam, dwóm profesorom, spędzenie całej nocy na dyskusji z ludźmi specjalizującymi się w innej dziedzinie, dajmy na to z politykami czy księżmi. Pragnienie porozumienia szybko zaczyna przeszkadzać rzetelnej debacie. Fakty, które dla nich mają zasadniczą wagę, my podajemy w wątpliwość albo uważamy za nieistotne. Z kolei oni, przewrotnie i dość lekkomyślnie, z góry odrzucają nasz sposób rozumowania i wyprowadzania wniosków jako czysto akademicki. Dyskusja wygasa, zanim na dobre zapadnie zmierzch. Staje się dla nas jasne, że nie ma sensu kontynuować debaty, ponieważ dostrzegamy w ich myśleniu skazę — nie tylko tę powierzchowną, wynikającą z ich osobistych uprzedzeń, ale również tę głęboką, wypływającą z nieświadomych przedzałożeń charakterystycznych dla wszystkich ludzi ich profesji.

A jednak gdybyśmy mogli się spotkać, wcieliwszy się w wybitnych przedstawicieli którejś z minionych epok, to wówczas my wszyscy — profesorowie, politycy, księża — pomimo dzielących nas różnic, z pewnością zobaczylibyśmy również, jak wiele mamy ze sobą wspólnego. Przez chwilę dajmy się ponieść fantazji i przypuśćmy, że potrafimy, pocierając perską lampę, przywołać duchy Dantego i Tomasza z Akwinu. Jako że niewybaczalną stratą czasu byłoby dyskutowanie o pogodzie, moglibyśmy poprosić św Tomasza, aby zdefiniował dla nas prawo naturalne — pojęcie używane w jego czasach równie często, co w naszych. Święty Tomasz, któiy objawiał prawdziwy talent w konstruowaniu precyzyjnych definicji, z pewnością nie wahałby się ani chwili. Powiedziałby:

Ponieważ(...] wszystko, co podlega opatrzności Boskiej, jest normowane i mierzone przez prawo wieczne, dlatego jasne jest, że wszystko w jakimś stopniu ma udział w prawie wiecznym, w tym znaczeniu, że na skutek wrażenia tego prawa w każdą rzecz, rzecz ta ma sama w sobie skłonność do właściwych jej czynności i do cełu. Spośród zaś wszystkich rzeczy, w jakiś wyższy sposób opatrzności Bożej podlega stworzenie rozumne. Ma bowiem udział w tejże opatrzności przez to, że samo siebie opatruje, a także i innych. Stąd też i ono ma w sobie udziałowo prawo wieczne. Dzięki niemu jest w nim skłonność do należytego działania i do celu. I właśnie to udziałowo istniejące w stworzeniu rozumnym prawo wieczne zwie się prawem naturalnym¹.

Wysłuchawszy tej zwięzłej definicji, moglibyśmy wszakże dojść do wniosku, że poręczniejszy byłby jakiś mniej akademicki temat, na przykład sprawa Ligi Narodów, a zatem kwestia, o której Dante miał tyle do powiedzenia w De Monarchia (O monarchii). Jako zdecydowany zwolennik Ligi mógłby Dante wesprzeć swoje stanowisko następującym argumentem:

19

1

Św Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna. T. 13. Prawo (1-2.90-105). Przełożył, w objaśnienia i skorowidze zaopatrzył P Bełch. Londyn 1986, s. 20.