Fitopatologia leśna (74)

jjuv.inju^4<.e z pracy rrzezoorskiego (1974). Liczby dodatnie w tych ta oznaczają ograniczający wpływ grzybów należących do zbiorowiska na tr patogena (w ogóle na grzyb testowany), przy czym wielkość tego wpł określana bezwzględną wielkością tych liczb. Liczby ujemne oznaczają ność, tzn. stymulujący (sprzyjający) wpływ na patogena. Liczbowy wyraz³ wu całego zbiorowiska grzybów na rozwój patogena jest reprezentowany f tzw. sumaryczny efekt biotyczny. Obok grzyba Heterobasidion annosum ukf odniesienia wpływu zbiorowiska grzybów jest także grzyb Plilebia (Phleb$ gigantea, będący znanym organizmem antagonistycznym w stosunku do pf szego.    F

Wśród 15 najliczniej występujących grzybów na pniakach w nadleśr Zielonka nie ma grzyba Heterobasidion annosum (występuje w postaci ni izolatów na znacznie dalszym miejscu, już nic objętym tabelą). Pierwszej zajmuje tu grzyb Plilebia gigantea, a sumaryczne efekty biotyczne w rozpj nej tabeli świadczą o bardzo korzystnej dla sosny interakcji między pato a środowiskiem. Nadleśnictwo Zielonka jest niemal niezagrożone przez Heterobasidion annosum. Natomiast w nadleśnictwie Laski zagrożenie to dość silne i od lat stwierdzane przez praktykę leśną; dlatego też w tabeli 5 p stawiona wysoka pozycja grzyba Heterobasidion annosum, mniejsza częst wość występowania grzyba Plilebia gigantea, odpowiednio mniej korzysi maryczne efekty biotyczne w stosunku do obydwu tych grzybów.

Metody obserwacji mikroskopowej są niezbędnym uzupełnieniem popr metod badawczych. Służą one z jednej strony do badania mikroskopów jawów chorobowych roślin (anatomia patologiczna), a z drugiej - do roz wania chorobotwórczych mikroorganizmów zarówno występujących beztjT nio na roślinie-gospodarzu, jak i wyizolowanych z niej i hodowanych na szt nych pożywkach. Mikroskop umożliwia identyfikację tych organizmów. O' bardzo wielkie usługi mogą tu oddać metody mikroskopii elektronowej,: no skanningowej jak i transmisyjnej.

Metody fizjologiczno-biochemiczne pozwalają na badanie istoty chorób r" mechanizmów odporności roślin na choroby itp., natomiast metody badania gicydów - na udoskonalenie chemicznej ochrony przed chorobami roślin i z liznami drewna. Metody serologiczne oddają znaczne usługi w badaniu ch roślin powodowanych głównie przez wirusy i bakterie.

Metody molekularne służą do identyfikacji fitopatogenicznych wirusów, r, terii i grzybów na podstawie określenia budowy ich materiału genety (u wirusów roślinnych RNA, u bakterii i grzybów DNA).

Wróćmy teraz do dziedzin fitopatologicznej działalności badawczej nych na początku tego rozdziału.    _

Diagnostyka jest to umiejętność określania przyczyn chorób roślin. Dl® dania zdrowotności drzew szukamy objawów chorobowych najpierw w ko potem na pniu, w końcu na korzeniach. Po ustaleniu określonych objaw równujemy je z objawami charakterystycznymi dla chorób danego gatunku^ rządu i wieku drzewa, znanymi już z literatury (klucze do oznaczania ej drzew i krzewów, np. Orłosia z 1951 r., podręczniki, prace specjalne), mu możemy nieraz wyjaśnić przyczynę choroby, a często także znaleźć tn« cje dotyczące ochrony przed nią. Jeżeli jednak wykryte objawy choroboWf we, w piśmiennictwie fitopatologicznym nie spotykane, wtedy dla wyj przyczyny choroby należy się uciec do badań uwzględniających reguły

Badanie biologii patogenów, ważne m.in. dla poznania warunków rozwoju epi-wymaga stosowania wspomnianych już metod mikroskopowych i metod *tych kultur, a ponadto dokonywania sztucznych zakażeń i śledzenia wspo-^anych już interakcji zachodzących między patogenem i gospodarzem oraz Sogenem i środowiskiem gospodarza.

^■Lkcje między patogenem a środowiskiem. Gdy wreszcie i to postępowanie '!^nter‘wadzi do skutku, a równocześnie można wykluczyć możliwość porażenia ⁿ'^e Nowego, przyczyny choroby należy szukać wśród czynników abiotycznych Byine temperatury i wilgotności, zanieczyszczenie atmosfery trującymi gaza-

mi >tp)

" VV zakresie patologii drewna uzyskano w ostatnich dziesiątkach lat znaczne tępy m.in. w dziedzinie badania skuteczności preparatów chemicznych, tzw. i Impregnatów, mających na celu zabezpieczenie drewna przed zgnilizną powodowaną przez grzyby. Badania tego typu wykonuje się za pomocą różnych metod: oożywkowej, klockowej i doświadczeń na przestrzeni otwartej.

^P Metoda pożywkowa polega na tym, że sztuczną pożywkę (wylaną na płytki petriego) zmieszaną z impregnatem o różnym stężeniu zaszczepia się jednakowymi ilościami grzybni określonego gatunku grzyba rozkładającego drewno. Takimi samymi ilościami grzybni zaszczepia się pożywkę niezmieszaną z impregnatem na płytkach kontrolnych. Następnie na podstawie różnego stopnia zahamowania rozwoju grzybni ustala się tzw. granicę toksyczności, czyli minimalne stężenie impregnatu hamujące w zupełności rozwój grzyba i tym samym zabezpieczające drewno przed porażeniem.

Metoda klockowa polega na tym, żc do specjalnych naczyń szklanych, zwanych kolbami Kollcgo, w których na pożywce agarowo-maltazowej rozwija się uprzednio zaszczepiona grzybnia określonego gatunku grzyba (Serpula lacry-mans itp.), wprowadza się klocki drewna o wymiarach 5 x 2,5 x 1,5 cm, nasycone badanym preparatem o różnym stężeniu oraz nienasycone klocki kontrolne. Stan klocków sprawdza się po upływie 3-4 miesięcy (Góhre w 1955 r. zaproponował metodę pozwalającą na skrócenie tego czasu do 3 tygodni) i na podstawie zmniejszenia masy określa się stopień ich zniszczenia, a tym samym skuteczność preparatu grzybobójczego. Metoda klockowa powstała w 1938 r. w Niemczech, skąd była przejmowana jako wzorzec przez inne kraje, m.in. przez Polskę.

Metoda badania na przestrzeni otwartej, zwana metodą poligonową, polega ^na tym, że zabezpieczone badanym impregnatem próbki drewna układa się na ziemi lub zakopuje w niej obok niezabezpieczonych próbek kontrolnych, wysta-Wiając je na bezpośrednie działanie warunków zewnętrznego środowiska, w tym •"tże na działanie występujących w tych warunkach grzybów rozkładających j^I'^ewno- Po upływie dłuższego okresu sprawdza się skuteczność zabezpieczenia ^aanym preparatem.

Oeena fungicydów przeznaczonych do ochrony drewna może być dokonywa-* także innymi metodami (metodą trocinową, glebową i innymi), ale są to me-r^ty rzadziej stosowane i stosunkowo mało dokładne, dlatego je pomijamy.