Fitopatologia leśna (77)

że z żołędzi przekształconych w mumie wyrastają owocniki o nieraz bardzo gich nóżkach, zależnie od głębokości ich zalegania); mechaniczne uszkadzl żołędzi w czasie ich pozyskiwania i przechowywania; niewłaściwe przygotow* żołędzi do przechowywania, zwłaszcza pominięcie zabiegu ich przesuszenia,! dzielenia żołędzi uszkodzonych, dezynfekcji itp.; złe warunki przechowywag zwłaszcza zbyt wysoka wilgotność i temperatura.

Ochrona. Polega na: 1) pozyskiwaniu żołędzi w krótkich odstępach cd w okresie masowego ich opadania; 2) unikaniu manipulacji mechanicznie uszi dzających żołędzie; 3) oddzieleniu żołędzi uszkodzonych; 4) powolnym przej szaniu żołędzi aż do utraty przez nie 6-8% masy wykazywanej w stanie śwież] (odpowiada to utracie 16% absolutnie suchej masy); 5) zaprawianiu żołęc przed przechowaniem odpowiednim fungicydem, np. Zaprawą nasienną T, nabenem T, Sadoplonem; 6) przechowywaniu żołędzi w warstwach nie szych niż 20 cm, w warunkach dobrego przewietrzenia i w temperaturze 0-: 7) okresowym sprawdzaniu stanu przechowywanych żołędzi połączonym z ui wanicm sztuk zakażonych i z nimi sąsiadujących, ewentualnie także z loka dezynfekcją pozostałych.

h. Mumifikacja nasion brzozy

Patogen: Sclerolinia belulae Woron.

Symptomatologia. Na skrzydełku nasienia powstają czarne skleroty, które z guły zlewają się ze sobą, tworząc wokół górnej części nasienia jakby kotnii Nasienie ulega zmumifikowaniu, tracąc przez to zdolność kiełkowania. Ze roty wyrasta (mniej więcej w rok po zakażeniu nasienia) miseczka (apotheci patogena zaopatrzona w długą cienką nóżkę.

Etiologia. Chorobę powoduje grzyb Sclerolinia belulae (Ascomycetes, Helot les). Zakażenie nasion następuje wiosną, gdy znajdują się one jeszcze w kol na pędach drzew; porażone kotki są ciemniej zabarwione. Strzępka kiełkowa rodnika workowego wnika do skrzydełka, w którym z kolei grzybnia rozrasta wytwarza sklerocja i opanowuje samo nasienie. Na wiosnę następnego roku rastają ze sklerot owocniki w postaci miseczek na nóżce. Miseczki są barwy wonawopomarańczowej, o średnicy 1-4 mm. Zarodniki workowe są oi o brodawkowanej powierzchni.

Warunki sprzyjające i ochrona. Choroba występuje znacznie silniej w di stanach brzozowych niż na drzewach występujących pojedynczo lub w grupach; nasiona zatem należy pozyskiwać z tych ostatnich.

3. Zgnilizny

Chodzi tu o dokonywany przez grzyby, mniej przez bakterie, taki rozkład tj pad owoców i nasion, zwłaszcza dużych i soczystych, którym na ogół nief rzyszy powierzchniowe zapleśnienie, czyli występowanie na powierzchni] nych nasion rzucających się w oczy zakwitów grzybniowych. Dla pr przedstawiamy tylko kilka zgnilizn występujących na żołędziach.

a. Czarna zgnilizna żołędzi

Patogeny: Ceratocystis spp., Ciboriu batschiana (Zopf) Buchw.

Choroba ta prowadzi niekiedy do poważnych strat podczas przechowywania żołędzi.

Symptomatologia. W przypadku porażenia przez Ceratocystis na powierzchni jeszcze żywych łupin oraz na liścieniach pojawiają się czarne plamy o średnicy do kilku mm, początkowo ostro zarysowane, później niewyraźnie obrzeżone i rozszerzające się, skupione głównie u podstawy żołędzi. Osobny rodzaj „czarnej zgnilizny” żołędzi powoduje drugi patogen. Objawy na liścieniach mają wtedy postać wgłębionych żółtopomarańczowych plam z ciemnobrunatną albo czarną obwódką. Silnie porażone żołędzie nie kiełkują, a ze słabiej porażonych wyrastają często rośliny o przekroju krzaczastym.

Etiologia. Breżniew, Ibragimow i Potlajczuk (1962) uważają za najważniejszego patogena gatunek Ceratocystis valahicum C. Georgescu, I. Teoderu et Badea (Ascomycetes, Microascales). Grzyb ten wytwarza na opanowanym substracie charakterystyczne dla rodzaju Ceratocystis czarne otocznie z długą szyjką zakończoną frędzelkiem włosków oraz zarodnikowanie konidialne typu RJiinotri-chum. Zakażenie żołędzi następuje już w okresie ich dojrzewania na drzewach. Jeśli patogenem jest grzyb Ciboria batschiana (Ascomycetes, Helotiales), to na porażonych żołędziach pojawiają się z czasem apotecja.

Ochrona. Powinno się pozyskiwać niezakażone żołędzie z drzew. Jeśli istnieje podejrzenie o zakażenie grzybem C. batschiana, to możliwe jest zastosowanie skutecznej termoterapii przez zanurzenie żołędzi na 8 godzin w wodzie o temperaturze 35-40°C, następnie ich obsuszenie i złożenie do przechowania (Delatour 1978).

b. Żółta zgnilizna żołędzi

Patogen: Stereum liirsutum (Willd. ex Kr.) S.K Gray

Symptomatologia. Powierzchnia łupiny żołędzi przybiera zabarwienie jasnożółte, na przekroju porażona część liścieni jest rdzawobrunatna, odgraniczona od zdrowej części ciemniejszą smugą. Zabarwienie powierzchni łupiny pochodzi przeważnie od rozwiniętej na niej grzybni patogena, która potem usadawia się również między okrywą owocową a łupiną nasienną. Z porażonych żołędzi wyrastają owocniki sprawcy.

Etiologia. Patogen, grzyb Stereum liirsutum (Basidiomycetes, Russulales), jest raczej znany jako organizm powodujący białą zgniliznę drewna dębu i niektórych innych liściastych; jako przyczyna zgnilizny żołędzi stał się przedmiotem zainteresowania stosunkowo niedawno. Zakażenie żołędzi zaczyna się od wytworzenia warstwy grzybni na powierzchni łupiny, skąd grzyb przenika pod łupinę, a następnie penetruje tkankę liścieniową, aż wreszcie tworzy owocniki na zewnątrz żołędzi (bliższy opis znajduje się w rozdz. „Zgnilizny i barwicę drewna”).

Ochrona. Do przechowywania wybierać tylko żołędzie zdrowe, a gdy później Ujawnią się wśród nich chore, należy je usuwać.