Fitopatologia leśna (83)

i Gierczak 1971). Według Urosevića (1971) w Czechosłowacji stwierdzano ne porażenie siewek buka przez Phytophthora cactorum (tylko w okresach] żych opadach atmosferycznych), który przechodzi na nie bezpośrednio z bu oraz poważne zaatakowanie siewek dębu przez Ceratocystis mlachicum (/<jJ cetes, Microascales) i Phomopsis ąuercella Died. (Coelomycetes, Sphaeron. les). Zwraca się też uwagę na grzyb Botrytis cinerea Pers. (Hyphomycetes, M mycetales), który podczas obfitującej w deszcze pogody wiosennej może nd. nie porazić przede wszystkim siewki świerka i modrzewia, mniej sosny (n3 Pomimo znacznej liczebności sprawców zgorzeli siewek objawy chor przez nie wywoływane są mało zróżnicowane, a tym samym mało spec Jest to prawdopodobnie związane z podobnym sposobem reagowania**! w zakresie podstawowej przemiany materii na bodźce wywierane przez różi kie patogeny (Tesche 1968, Tesche i Gierczak 1970). Według tych autorów w] kowanych siewkach zachodzą zmiany zawartości związków azotowych (sz nie amoniaku) i fosforowych (trójfosforanu adenozyny). Zawartość amoa w siewkach Pinus sylvestris zwiększa się pod wpływem grzybów zgorzele lub ich toksyn (głównie u podstawy hypokotylu) o 200-600% w stosunku doi

Rys. 41. Siewka Cupressus macrocurpa (x '/<) porażona przez grzyb Boiryli.i cinerea (z Peace’a)

ślin zdrowych (Tesche i Gierczak 191 Ci sami autorzy (Tesche 1968 orazj sche i Gierczak 1971) wykazali mo wość wykrywania początkowych et (przed wystąpieniem objawów uchu nych gołym okiem) porażenia zgoc wego na podstawie zmian zachc w podstawowej przemianie materii ^ wek, wyrażających się szczególnie w i normalnie wysokiej zawartości amc ku w szyi korzeniowej i dolnej czę

dygi-    , .

Objawy chorobowe zgorzeli siewek sąl tern niespecyficzne, co jednak nie: że przynależność systematyczna patd nów jest bez znaczenia. Przypatrzmy kilku z nich bliżej.

Grzyb Fusarium oxysporum, twór wiele ras fizjologicznych, wyrasta uj sie obfitującej w opady pogody z dfl części łodyżki porażonej siewki w ci szarobiałej, luźnej grzybni pou nej, wytwarzającej sierpowate, ost kończone, kilkukomórkowe (najcJ 4-6) konidia grubości blisko 6 P® M gości 30-50 pm, dzięki którym chflf może się przenosić na zdrowe J Grzybnia ta wytwarza też kulist mydospory średnicy około 9 są zdolne przezimować w glebie i. kiełkowaniu na wiosnę zakazlC| siewki. Pierwotna infekcja wios

Binak wyjść także od grzybni wegetatywnej rozwiniętej w resztkach roślin-Kozostatych razem z chlamydosporami w glebie. Jeżeli chorą, ale jeszcze ży-/Jeloną) siewkę sosnową pociąć na części obejmujące korzeń, szyję korzenio-JrJjygę i igły, a następnie izolować z tych części grzyby, okaże się z reguły, że ‘ fusarium zasiedla co prawda najsilniej korzenie i szyję korzeniową, ale nie _także w łodydze, a nawet w igłach (Mańka i Gierczak 1970). Siewki so-pierwszych dniach po sztucznym zakażeniu grzybem F. oxysporum choru-ŁStosunkowo nielicznie, dopiero po dwóch tygodniach osiągają maksimum po-

l*Grzyb Rliizoctonia solem i jest bardzo agresywny w stosunku do siewek drzew Rynych, zwłaszcza sosny zwyczajnej, szczególnie w wyższych temperaturach. Sytwarza tylko strzępki wegetatywne, które są stosunkowo grube, regularnie pielone, rozgałęziające się z reguły prostopadle w stosunku do fragmentów macierzystych oraz liczne małe czarne skleroty. Zimuje w resztkach roślinnych _w postaci strzępek oraz sklcrot. Z elementów tych następują na wiosnę infekcje pierwotne, od których (prawdopodobnie przez kontakty korzeni chorych ze zdrowymi lub przez przerastającą glebę grzybnię) choroba rozszerza się na najbliższe siewki sąsiednie. W związku z tym zamarłe siewki rozmieszczone są pla-cowato, co jest charakterystyczne, gdy siewki te się przewracają, i co różni się od raczej pojedynczo nachylających i obalających się siewek porażonych przez Fu-sarium oxysporum. Izolując grzyby z różnych miejsc chorej, lecz jeszcze żywej (zielonej) siewki sosny, izolaty R. solimi otrzymuje się tylko z korzeni i szyi korzeniowej, co wynika prawdopodobnie z pertotroficznego charakteru tego grzyba. Dezynfekcja powierzchni chorej siewki 0,1% sublimatem ułatwia izolowanie z niej grzyba R. solani, a utrudnia izolację F. oxysporum, podczas gdy dezynfekcja mechaniczna (płukanie w sterylnej wodzie zawierającej piasek kwarcowy) wpływa odwrotnie. Ponadto R. solani znacznie wcześniej, bo już w 3 dniu po sztucznym zakażeniu, silniej poraża siewki sosny aniżeli F. oxysporum (Mańka i Gierczak 1970). Wreszcie warto wspomnieć, że w jednej ze szkółek nadleśnictwa doświadczalnego Zielonka zaobserwowano, że na aktywność chorobotwórczy grzybów R. solani i F. oxysporum w stosunku do siewek sosnowych wplywa-tflp wprowadzenie do gleby mułu (o wysokim pH) pochodzącego ze stawu rybnego. Na powierzchni kontrolnej wystąpiło silne porażenie tylko przez F. oxyspo-I fum (Gierczak 1967). Na sztucznych substratach R. solani rośnie bardzo szybko, ? Wytwarzając szarobrunatną grzybnię powietrzną i liczne skleroty.

Pierwotne ogniska porażenia kiełków siewek przez Phytophthora cactorum się z reguły z obecnością w glebie oospor sprawcy. Z tych zarodników po-J^kją, w stosunkowo wysokiej wilgotności i temperaturze oraz w obecności go-HPodarza, zaradnie pływkowe, które z kolei kiełkują i wnikają za pomocą strzęp-^wlkowej do korzenia lub innej części siewki (zwykle w miejscu styku dwóch ?orek), a następnie rozszerzają się w niej. W tym stadium sprawca przenika -zykomórkowo tkanki gospodarza i zapuszcza do ich komórek ssawki, za których pobiera pokarm, a tym samym zabija komórki. Wkrótce po za-trza^Cn'^U S°^sP°darza można w warunkach dużej wilgotności względnej powie-_bardf-^azyć, że na powierzchni np. liścieni chorych siewek buka występuje delikatny biały nalot, który pod mikroskopem przedstawia się w postaci lżenia nierozgałęzionych lub słabo rozgałęzionych trzonków zarodniono-wyłaniających się ze szparek oddechowych lub innych punktów liścieni rf¹®⁶¹- Na szczycie trzonków powstają bezbarwne, cytrynowate konidia o wy-