g6 bmp

_E. Andrzejewska-Golec, Ł. Świątek_

Naczynia wydalnicze łączą się we wspólny pęcherz moczowy uchodzący na stronie grzbietowej w pobliżu tylnego końca ciała. Przywry pobierają pokarm głównie przez otwór gębowy; jedynie u pasożytów krwi podstawową rolę we wchłanianiu pokarmu odgrywa wór powłokowo-mięśniowy. Przyswojony pokarm jest gromadzony w parenchymie pod postacią glikogenu. Przywry digenetycz-ne są przeważnie obojnakami.

Narząd rozrodczy żeński (ryc. 25A) jest zbudowany z jednego jajnika (ovarium) i dwóch żółtników (yitellaria) o budowie groniastej. Od jajnika odchodzi krótki jajowód (oviducłus), który łączy się z kanałami wyprowadzającymi żółtników i powstaje twór pęcherzykowaty zwany ooty-pem. Ootyp jest otoczony grnczołem Mehlisa. Od ootypu odchodzi długa skręcona macica (uterus) otwierająca się na zewnątrz w przedsionku płciowym (atrium genitale), obok otworu męskiego.' '^v• Narząd rozrodczy męski (ryc. 25B) składa się z jednego lub dwóch jąder (testes), przewodów wyprowadzających (ductus ejferentia), łączących się w nasieniowód (ducłus deferens), który uchodzi do pęcherzyka nasiennego (yesicula seminalis). Nasieniowód kończy się narządem kopulacyjnym (cirrus), mającym ujście na zewnątrz w przedsionku płciowym, który jest położony na stronie brzusznej ciała.

Rozwój osobniczy przywr. Zarodek [ęmbryo) rozwijajię w jaju albo poza organizmem macierzystym, albo jeszcze w macicy przywry. W rozwoju przywr wyróżnia się następujące stadia larwalne (ryc. 26):

Miracydium - jest to larwa urzęsiona, wylęgająca się z jaja w środowisku zewnętrznym (w wodzie) lub w organizmie żywiciela pośredniego. Ma ksztąłLwydłużony, jest zaopatrzona w wysuwał-ny ryjek, w okolicy którego wydziela się substancja o właściwościach proteolitycznych, ułatwiająca larwie wnikanie w głąb tkanek żywiciela pośredniego, jakim jest zawsze ślimak; w jego ciele miracydium przekształca się w kolejne stadium larwalne - sporocystę.

jSporocysta - powstaje z miracydium na drodze głęboko zachodzących przekształceń, m. in. następuje 'zanik rzęsek.] Sporocysta przyjmuje kształt robakowaty, w jej ciele tworzą się Jot. kule zarodkowe, dające początek larwom następnego stadium - rediom.

Redia - cechuje się wyższą organizacją ciała, posiada otwór gębowy oraz gardziel łączącą się z zawiązkiem jelita; obecny jest już układ nerwowy i wydalniczy. W jamie ciała redii znajdują się kule zarodkowe, z których powstają rędie potomne lub, częściej, larwy następnego stadium - cerkarie.

Cerkaria - jest larwą o budowie już typowej dla przywr; na tylnym końcu opatrzona jest w przydatek ogonowy, stanowiący narząd ruchu. Cerkaria prowadzi wolny tryb życia. Redie potomne i cerkarie opuszczają ciało redii macierzystej przez otwór znajdujący się w worze powłokowo-mięśniowym.

Metacerkaria - stanowi ostatnie stadium larwalne przed osiągnięciem dojrzałości płciowej przywry. Metacerkarie otorbiają się w drugim żywicielu pośrednim, lub w środowisku zewnętrznym (źdźbło traw, na powierzchni wody) tracąc przy tym przydatek ogonowy. Metacerkaria stanowi zasadniczo młodą, płciowo jeszcze niedojrzałą przywrę - jest to stadium inwazyjne pasożyta.

Zapoznamy się z siedmioma gatunkami pasożytniczymi przywr digenetycznych, należącymi do pięciu rodzin.

1. Rodzina: Fasciolidae , _;

Gatunek: Fas ciota hepatica L. - Motylka wątrobowa ^ *

Rodzina Fasciolidae obejmuje przywry średniej wielkości, o ciele spłaszczonym. Jajnik jest płatowy lub rozgałęziony, jądra również rozgałęzione. Żółtniki rozciągają się wzdłuż boków ciała.. Przyssawka brzuszna położona jest blisko gębowej. Jaja duże, z wieczkiem; wylęg larwy następuje przeważnie w wodzie.