g0 bmp

E. Andrzejewska-Golec, L. Świątek

Rozwój. Cykl rozwojowy tasiemca karłowatego nie wymaga żywiciela pośredniego. Proglotydy maciczne rozpadają się w jelicie żywiciela ostatecznego (człowiek, gryzoń). Uwolnione jaja wydostają się z kałem żywiciela. Po dostaniu się ich do przewodu pokarmowego nowego osobnika żywi-cielskiego uwalniają się w jelicie cienkim onkosfery, które wnikają do kosmka, gdzie przeobrażają się w ciągu ok. 90 godzin w cysticerkoidy. Po następnych kilkudziesięciu godzinach larwy te przedostają się, po rozpadzie zarażonego kosmka, do światła jelita cienkiego, przytwierdzają do nabłonka i w ciągu 10-12 dni zachodzi strobilacja i wzrost do postaci dojrzałej. Po ok. 30 dniach od momentu inwazji pojawiają się jaja w kale żywiciela. Pasożyt żyje ok. 5 tygodni. Opisany tzw. monok-seniczny rozwój (z pominięciem żywiciela pośredniego) jest przyczyną długiego utrzymywania się inwazji tasiemca karłowatego, mającej charakter ogniskowy łub rodzinny. Sprzyja temu również występująca niekiedy autoendoinwazja, która polega na przekształcaniu się uwolnionych onkosfer z jaj w cysticerkoidy w jelicie tego samego żywiciela i dalszym rozwoju do postaci dojrzałej tasiemca - cykl rozwojowy pasożyta odbywa się tu w jednym osobniku żywicielskim.

Wykazano, że istnieją rówpież żywiciele pośredni tasiemca karłowatego wśród pcheł i innych owadów (rozwój heterokseniczny). W klimacie umiarkowanym przeważa jednak rozwój monokse-niczny.

Chorobotwórczość. U człowieka nie jest rzadkością obecność kilkuset tasiemców w jednym osobniku żywicielskim. Częściej zarażają się dzieci. Przy ciężkiej inwazji powstają u nich zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego jak biegunka, wymioty, bóle brzucha; może wystąpić nieżytowe zapalenie jelit. U dorosłych hymenolepioza (hymenolepiosis) przebiega często bezobjawowo.

Zapobieganie inwazji jest dość trudne, ponieważ pasożyt nie wymaga żywiciela pośredniego. Zarażenie zachodzi drogą doustną przez zanieczyszczoną jajami żywność lub za pośrednictwem brudnych rąk. Stąd przestrzeganie ogólnych zasad higieny zapobiega w dużej mierze rozszerzaniu się inwazji.

Wykrywanie polega na badaniu kału na obecność charakterystycznych jaj.

2. Gatunek: Hymenolepis diminuta (Rudolphi) Blanchard

Występowanie. Pasożyt bytujący w jelicie cienkim u szczurów i myszy oraz przypadkowo także u człowieka. Kosmopolityczny.

Budowa. Strobila dorosłego tasiemca jest znacznie dłuższa niż u H. nana i osiąga długość 20-60 cm i szerokość 3,5 mm; składa się z ok. 800-1000 proglotydów. Mały, o szerokości 0,2-0,4 pm skoleks posiada szczątkowy, nieuzbrojony ryjek i 4 przyssawki. Dojrzałe proglotydy mają podobny kształt oraz liczbę i ułożenie organów rozrodczych, jak u H. nana. Jaja (ryc. 56) są nieco owalne o średnicy 60-85 pm z podwójną osłonką, bez nitkowanych wyrostków na biegunach.

Ryc. 56. Jajo Hymenolepis diminuta (wg 23).

Rozwój. Naturalnym właściwym żywicielem pośrednim tego tasiemca jest pchła szczurza (Xenopsyłla cheopis), ale mogą być nim także owady z rodzaju Te-nebrio, Tribolium i in. Larwa pchły połyka wydalone z kałem żywiciela ostatecznego jajo, z którego wylęga się onkosfera. Ta przenika przez ścianę jelita do jamy ciała owada, gdzie przekształca się w cysticerkoid. Szczur lub człowiek może się zarazić przez połknięcie

61