Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023549

itp.) w sposób najodpowiedniejszy w danej sytuacji komunikatywnej. Chodzi więc o dobór takich środków językowych, które pozwolą najlepiej dotrzeć do odbiorcy, spowodować taką jego reakcję, o jaką chodziło autorowi tekstu, i wywołać u niego pozytywną ocenę mówiącego (piszącego). Mówić i pisać sprawnie - to znaczy umieć wybrać z zasobu znanych sobie środków językowych właśnie te, które będą najodpowiedniejsze ze względu na poruszany temat, możliwości pcrccpcyjnc i nastawienie odbiorcy, sytuację, w której wypowiedź powstaje, stosunki między nadawcą a odbiorcą itp. Sprawność językowa obejmuje także umiejętność osiągania celów, zakładanych przez autora wypowiedzi, możliwie niewielkim wysiłkiem, to znaczy w wypowiedzi zwięzłej, ale jednocześnie jasnej i zrozumiałej.

Potocznie przez sprawność językową rozumie się niekiedy umiejętność łatwego tworzenia wypowiedzi, płynnego mówienia, czyli elokwencję. Za człowieka językowo sprawnego uznaje się więc tego, kto umie w każdej sytuacji zabrać głos. mówi swobodnie, a nawet ze swadą i ..bez kartki", bez denerwujących przerywników typu eee, prawda itp. W takim wypadku wychwytuje się jednak tylko zewnętrzne objawy sprawności językowej, a nic dotyka istoty tego zjawiska. Można bowiem mówić płynnie i łatwo konstruować wypowiedź, ale jednocześnie nie przekazywać istotnych treści, nie zwracać uwagi na potrzeby i możliwości pcrccpcyjnc odbiorców itp.

Ażeby osiągnąć sprawność językową, należy więc przede wszystkim mieć świadomość istnienia różnorodnych możliwości językowego przekazywania tych samych treści. Konieczne jest również posługiwanie się odpowiednim zasobem leksykalnym i gramatycznym, co umożliwia wybór spośród wielu wariantów i synonimów językowych tych, które się uzna za najlepsze. Niezbędna jest ponadto znajomość, choćby pobieżna, zróżnicowania (m.in. socjalnego, zawodowego, terytorialnego i stylistycznego) współczesnej polszczyzny.

14.2. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny

W obrębie polskiego języka narodowego należy wydzielić dwa systemy: polszczyznę ogólną (dawniej zwaną literacką) i polszczyznę gwarową (gwary ludowe). Jest to podział dokonany ze względu na zasięg użycia każdego z tych

języków i typ jego użytkowników.

Polszczyznę ogólną znają (co najmniej biernie) wszyscy ci. którzy chodzili do szkoły podstawowej. Jest to też (w jednej ze swoich odmian) pierwszy język²⁴* wszystkich mieszkańców miast, a także (w innych odmianach) język urzędów i instytucji państwowych i społecznych, język środków upowszechniania informacji, Kościoła, język znacznej większości literatury polskiej. Jest on wewnętrznie bardzo zróżnicowany.

Gwary ludowe to pierwszy język wiciu mieszkańców wsi polskiej - chłopów. Niegdyś była to jedyna znana im odmiana polszczyzny, używana we wszelkich