Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024022

5* Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Limit wydruku: 0

Strona 158/293    £1 © ©    © &

A. UukwtU Katrum Jftyła /n-hlń-ti' Tnyit. ZagaMah ItkttMnt.Wtnatmia XOS ISBN IMH I45łn «. O hy WN PWN JfrtS

2. Leksyka współczesnej polszczyzny

Słownictwo współczesnego języka polskiego jest bardzo zróżnicowane. Każda odmiana języka i każdy styl maja słownictwo swoiste, charakterystyczne tylko dla nich (por. s. 104-117). Jest ono w słownikach oznaczane odpowiednimi kwalifikatorami. Istnieje także grupa wyrazów, które nie mają żadnego nacechowania. są możliwe do zastosowania w każdej odmianie i w każdym typie tekstu. Jest to słownictwo wspólne różnym odmianom języka. W polszczyźnie liczy ono około 7000 jednostek i jest używane przez niemal wszystkich Polaków. Nie znaczy to, że dorosły Polak posługuje się tylko tyloma wyrazami. Oprócz nich każdy zna bowiem wiele wyrazów potocznych, nacechowanych ekspresywnie, a większość osób posługuje się też wyrazami nacechowanymi stylistycznie (np. książkowymi, crudycyjnymi), a także słowami pochodzącymi z odmian zawodowych i środowiskowych. Można przyjąć, że Polak o wykształceniu podstawowym posługuje się 10 000, a osoba o wykształceniu wyższym - kilkunastoma tysiącami słów. Jest to jego słownictwo czy nne. Ponadto w skład zasobu leksykalnego każdego człowieka wchodzą słowa przez niego rozumiane, ale w zasadzie nic używane. Wiele osób rozumie na przykład takie wyrazy i połączenia, jak infekcja, inicjować, paralelny. prezes rady’ ministrów, ale nic posługuje się nimi: mówiąc, używa słów zakażenie, zapoczątkowywać, równoległy, premier. Inne wyrazy są rozumiane, ale w ogóle nieużywane (np. dykteryjka, expose, kenkarta). gdyż nic ma takiej potrzeby. Tego typu wyrazów, nazywanych słownictwem biernym, jest też kilka tysięcy w słownictwie każdej osoby. Słownik indywidualny Polaka o przeciętnym wykształceniu liczy więc w sumie kilkanaście tysięcy jednostek. a osoby z wykształceniem wyższym znają mniej więcej 20-25 000 słów.

Zasób leksykalny współczesnej polszczyzny jest jednak o wiele większy: słowniki podręczne liczą około 30 000 haseł, a średnic 60-80 000. Największy dwudziestowieczny słownik polszczyzny, 11-tomowy, Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, zawiera około 125 000 haseł. Różnica między liczebnością słownictwa indywidualnego a zawartością słowników języka polskiego wynika stąd, że zasoby słownictwa poszczególnych osób nie pokrywają się. każdy posługuje się nieco innym zestawem słów. Nic można jednak powiedzieć, że współczesna polszczyzna liczy około 120 000 wyrazów, gdyż do tego należy jeszcze doliczyć terminologię wielu dziedzin nauki i techniki oraz profe-sjonalizmy i wyrazy ograniczone środowiskowo (zob. s. 110-112). Mówi się o kilkudziesięciu tysiącach takich wyrazów, nicodnotowywanych w słownikach ogólnych polszczyzny.

Trzeba wziąć pod uwagę także to, że pewne wyrazy wychodzą z utycia, znają je tylko osoby z najstarszego pokolenia, np. meszty, trybuszon. klawy, ima-ginować sobie. Z drugiej strony w tekstach współczesnych pojawia się wiele nowych wyrazów i znaczeń wyrazowych, czasem okazjonalnych, np. e-szkola 'szkoła, w której nauczanie odbywa się za pomocą mediów elektronicznych'. czasownik pracownik zatrudniany na krótki, zwykle ściśle określony czas’, które być może wejdą do normy językowej i systemu leksykalnego polszczyzny, ale na

158

Kultura języka polskie...    ^ Zrzuty ekranu    B Picasa 3