Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 024104

S* Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

HU U? Ofc’ & % Limit wydruku: 0

Strona 166/293 £1 © © © ©

-Następna strona (Page Down)

A. UutonU Kmttwa /n-hlń-ti' Tnyit. ZagaMah ItkttMnt.Wtnatmia XOS ISBN łS-Ol I45łn «. O hy WN PWN Jrt>S

Sporo ncoscmantyzmów powstaje jako wynik działania tendencji do skrótu, co jest widoczne np. w przykładach uniwcrbizacji: chodnik 'muzyka popularna z nieskomplikowaną melodią i prostym tekstem, mówiącym zwykle o miłości” (muzyka chodnikowa³¹⁰ — chodnik), kabel ‘telewizja kablowa” (telewizja kablowa -* kabel), komórka ‘rodzaj telefonu osobistego' (telefon komórkowy -* komórka). W wielu wypadkach ncoscmantyzacja jest wynikiem zapożyczeń znaczeniowych (por. wyżej, s. 163-164).

Nowe frazeologizmy są atrakcyjnym sposobem uzupełniania zasobu leksykalnego: występują przede wszystkim w polszczyźnie potocznej, języku mediów i polityki albo - jako quasi-terminy - w języku urzędowym i zawodowym'¹¹. Takimi neofrazeologizmami są np. okrągły stół, gruba kreska, republika kolesiów, kolega ze styropianu, wojna na górze, pułapka kredytowa, muzyka chodnikowa, turystyka aborcyjna, bar tlenowy³¹².

Niektóre neofrazeologizmy mają autorów możliwych do zidentyfikowania lub takich, którym przypisuje się stworzenie nowych powiedzeń; zwykle są to popularni politycy (np. Nie chcę, ale muszę; Jestem za, a nawet przeciw - I^ch Wałęsa; pistolet strajkowy - Wojciech Jaruzelski, gruba kreska - przypisywane Tadeuszowi Mazowieckiemu'¹').

Istnieje też proces zmiany znaczeń związków frazeologicznych, w którego wyniku powiększa się nie zasób związków, lecz liczba ich znaczeń. Tak więc np. w ciągu ostatniego półwiecza związek: (artysta, polityk, biznesmen itd.) z bożej laski uzyskał nowe znaczenie ‘(artysta, polityk, biznesmen itd.) lichy. mamy.

^M” To wyrażenie jest z kolei neologizmem frazeologicznym.

⁵¹¹ I. oczywiście, w języku utworów literackich.

^M: Znaczenia tych związków to: okrągły siół ‘negocjacje zwalczających się dotąd stron politycznych (rzadziej innych), obradujących na zasadach równości’, gnilni kreska 'odżegnanie się od przeszłości bez rozliczania jej’, republika kotesión ‘ustrój oparty na wzajemnych powiązaniach towarzyskich i grupowych osób sprawujących władzę, a nic na ich kompetencjach', kolega ze styropianu polityk, działacz społeczny wywodzący się z grupy najstarszych działaczy „Solidarności" (z okresu strajków w r. 1980, kiedy to strajkujący w Stoczni Gdańskiej spali na płytach styropianu)’, wojna na górze ‘rywalizacje, niesnaski, walka o wpływy wśród elity władzy', pułaftka kredytami ‘wzięcie kredytu na takich warunkach, które uniemożliwią jego spłacenie', muzyka chodnikon-a muzyka popularna z nieskomplikowaną melodią i prostym tekstem, mówiącym zwykle o miłości, płyty z jej nagraniami są zwykle sprzedawane ze stoisk łub płacht rozłożonych wprost na chodniku', turystyka aborcyjna 'kilkudniowe wyjazdy za granicę, głównie do państw ościennych, w celu dokonania aborcji', bar tlenowy ‘miejsce, w którym można wdychać tlen lub powietrze wzbogacone tlenem'.

^MS Jest to parafraza stwierdzenia Tadeusza Mazowicekiego z jego expose sejmowego, z 12 września 1989 r., z przeinaczoną intencją. Ówczesny premier powiedział bowiem: „Rząd, który utworzę. nic ponosi odpowiedzialności za hipotekę, którą dziedziczy. Ma ona jednak wpływ na okoliczności. w któiych przychodzi nam działać. Przeszłość odkreślamy grubą linią. Odpowiadać będziemy jedynie za to. co uczyniliśmy, by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania" Gruba linia oznaczała więc. według koncepcji Mazow ieckiego, odcięcie się od odpowiedzialności za wszystko to, co stało się w tzw. Polsce I.udowej. Kilka lat później słowa te, nie wiadomo: nieświadomie czy świadomie, zostały zmienione na powiedzenie gniba kreska, i przypisano im sens 'pobłażliwość i bezkarność dla byłych działaczy politycznych PRL i podległych im służb bezpieczeństwa'. W świadomości społecznej utrwala się to przeinaczone znaczenie wyrażenia, przede wszystkim wskutek używania go w takim sensie przez polityków i dziennikarzy, mepamięlających właściwej formy i sensu oświadczenia Tadeusza Mazowieckiego lub celowo je zmieniających.

166

?/ Start F Itelix iLibrary Reader jjp Kultura języka polskie... to Zrzuty ekranu m Picasa 3

'cl 18:41