str 026 027

Kapitulacja Wągrów 11 sierpnia 1849 roku na rozległym polu pod Vilagos była ostatnim aktem tragedii Wiosny Ludów.

Kalita wraz z pozostałymi legionistami stanął w obozie pod Lugoszem, gdzie zebrało się również kilka pułków węgierskich i legion włoski. Przybył tam generał Wysocki i 12 sierpnia nastąpiło rozwiązanie legionu polskiego. Ostatni raz sformowały się szeregi polskich legionistów. Przed nimi przechodził Kossuth, dziękując za poświęcenie i wytrwałość w walce. Zmęczony, przygnębiony, patrzył na swych sojuszników smutnym wzrokiem. Nie był to już ten sam człowiek z pierwszych dni rewolucji. Karol wpatrywał się w tę postać z wielką uwagą. Serce mu biło mocno. Zdawał sobie sprawę, że jest świadkiem wielkiego, tragicznego wydarzenia historycznego.

Sytuacja legionu polskiego po kapitulacji Węgrów nie była łatwa. Polacy nie mogli pozostać na ziemi węgierskiej, ponieważ nie obejmowała ich amnestia. Skazani byli na niewolą austriacką lub rosyjską, dlatego też generał Józef Wysocki zajął się sprawą ewentualnego przeprowadzenia żołnierzy na teren turecki, przez Serbię.

13 sierpnia legiony polski i włoski wyruszyły do Karanszebesz. Przed opuszczeniem ziemi węgierskiej Wysocki wydał odezwę do Węgrów, datowaną z Orszowy:

„Dowódca legii polskiej do narodu węgierskiego!

Do węgierskiego narodu przemawiamy, nie do rządu jego, z którym nas wiązał stosunek przyjętej w obronie niepodległości Węgier służby. Nie do rządu, bo rząd, przez zgromadzenie narodowe prawnie ustanowiony już nie istnieje! Ustąpił przed przemocą jednego z waszych generałów, który umową z nieprzyjacielem chce zakończyć niepomyślną wojnę. My w tych układach udziału mieć nie możemy i nie chcemy. Nie chcemy też być zawadą w zawieraniu onych, jeżeli naród węgierski mniema, że w układach już tylko ostateczny znaleźć ratunek.

Walczyliśmy z wami, wiecie o tym dobrze, nie jako najemcy, nie dla osobistych widoków, ale w nadziei, że wasze powodzenie i wzięty przez nas w nim udział stanie się podstawą do walki dalszej. Walcząc za waszą sprawę, mieliśmy i ten cel jeszcze, żeby stać się jakoby pośrednikami do pogodzenia was ze szczepami słowiańskimi i .romańskimi, które nieszczęsna polityka wrogami zrobiła, a które przez mądrość i sprawiedliwość staną się jeszcze kiedyś, nie traćmy tej nadziei, wiernymi i przywiązanymi współmieszkańcami jednego kraju i państwa.

To wspomnienie o naszym przybyciu do waszej zagrożonej ziemi zachowajcie w szlachetnych sercach waszych”.

27