str 026 027 (2)

9. Generał, dowódca Legionu Polskiego na Węgrzech w latach 1848—1849, współzałożyciel polskiej szkoły wojskowej w Genui i w Cuneo.

10. Generał, przedstawiciel znanej rodziny arystokratycznej, na emigracji przez wiele lat kierował polityką zagraniczną obozu konserwatywnego. Podczas wojny krymskiej organizował dywizję polską na żołdzie angielskim.

11. Żołnierze bez mundurów

Naród pozbawiony własnego państwa i własnej armii, a jednocześnie próbujący „wybić się na wolność”, wydaje z siebie prawdziwą armię żołnierzy bez mundurów. Są to wieczni konspiratorzy i czekający hasła powstańcy, teoretycy wojny ludowej i niezmordowani emisariusze. Niekiedy bywają wśród nich ludzie z praktyką wojskową, ale częściej są to cywile. Nie brak też przedstawicieli duchowieństwa obok wszelkich możliwych profesji. Takimi żołnierzami bez mundurów byli:

1.    Główny ideolog Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i autor jego Wielkiego Manifestu.

2.    „Czerwony kasztelanie”, filozof-materialista, emisariusz; zginął pod Krakowem w 24 roku życia.

3.    Autor dzieła O prawdach żywotnych narodu polskiego, wydanego w 1844 roku.

4.    Ksiądz, którego Złota Książeczka miała przygotować chłopów do powstania.

5.    Niezwykle ruchliwy emisariusz w Galicji, kilkakrotnie więziony, wreszcie stracony 3 lutego 1852 roku w Wiedniu.

6.    Jeden z „trzech wieszczów”, który Boga widział w bluzach paryskiego ludu.

7.    Przewodniczący Komitetu Centralnego i Tymczasowego Rządu Narodowego. Jego przypadkowa (a może sprowokowana?) śmierć w pojedynku miała poważny wpływ na ukształtowanie charakteru powstania styczniowego.

8.    Stracony w Wilnie w 1864 roku przywódca „czerwonego rządu” powstańczego na Litwie i Białorusi, znany pod pseudonimem „Kostuś”.

9.    Ksiądz, dowódca ostatniego oddziału powstańczego w 1864 roku.

10. Ostatni naczelnik miasta Warszawy w powstaniu styczniowym; piękną monografię poświęcił mu Henryk Jabłoński.

27