Struik 016

traktat o morskem ostrove); protoże vśak tato ćśst vznikla asł aż ve 3. stoleti n. 1., nelze u ni vyloućit vliv zar padni vedy. Liu-Hui, jemuż se tato ćast „deseti klasikó" pfipisuje, urcuje też hodnotu jr vepsanymi pravidelnymi mnohouhelniky, a to ł 192-uhelnikem, a dokonce i 3072-uhelnikem.¹

Ćinska matematika je svym postavenim vyjimecna, protoże jeji tradice nebyla prakticky preruśena a trva aż do soucasnosti, także se u ni da jeji postaveni ve spolećnosti daleko lepe studovat neż u matematiky egyptske a ba-bylónske, ktere jsou soucastl zanłklych kultur. Vlme tre-, ba, że Deset klasiku była sblrka użlvana ve sve dobę ke zkousenl statnlch uredniku z matematiky a że budoucl urednici musili prokazat presne urcene znalosti. Zkousky vśak były zalożeny hlavne na schopnosti citovat texty z pameti a bez chyb. Tradicni vedomosti se tak preda-valy s uzkostlivou svedomitosti od generace ke generaci. V takto stagnujici kultura! atmosferę jsou nove objevy mimoradnou vyjimkou, a to znovu zarucovalo nemennost matematicke tradice. Takova tradice mohla pretrvat tisi-cileti a była poruśena jen nśhodne velkymi historickymi katastrofami. V Indii existovaly podobne podminky; zde jsou napsany nektere matematicke texty dokonce v ryt-mickych versich, aby ulehcily memorovani. Nemame take proc se domnivat, że se praktiky starych Egyptanu a Ba-bylóńanu podstatne lisily od zvyklosti Indu a Ćińanu. K prekonani teto dokonale zkostnatelosti matematiky byl nutny vznik zcela nove kultury. Teprve uplne jine chś-pani żivota charakteristicke pro reckou kulturu pozvedlo matematiku na uroveń skutećne vedy.

KAPITOLA 3.

SECKO

Behem poślednich staleti 2. tislcileti pred n. 1. se ode-hrfily v oblasti kołem Stredozemniho morę nesmirnś eko-nomicke a politickś zmeny. V bourlive atmosferę steho-vani a vSlek była bronzovś doba vystriddna żeleznou, jak była nazvana naśe doba. O tomto revolućnim obdobi je znamo mSlo podrobnosti, ale vime, źe k jeho konci, snad kołem roku 900 pred n. I., zmizely Minoova riśe a rise Chetitu, znacne se zmensila moc Egyptanu a Babylóńanu a na scenu dejin vstoupily nove n&rody. Nejvyznamnejsi-mi z techto novych narodu byli 2ide, Asyrane, Foinicane a Rekove. Nahrazeni bronzu żelezem neprineslo jen pre-vrat ve vślecnictvi, ale zlevneni vyrobnich nastroju znd-sobilo i spolecenske bohatstvi podnecujici obchod a umoż-nilo vetśi podil sirsich lidovych vrstev na hospodśrskych 1 verejnych zśleżitostech. To se odraziło ve dvou velkych novinkśch: v nahrazeni teżkopSdneho pisma starovek6ho Orientu lehko zvlfidnutelnou abecedou a v zavedeni ra-żenych penez, ktere prispely k ożiveni obchodu. Ćas do-zrśl k tomu, że kulturni statky jiż nemohly nadfile zustat exkluzivni domenou orientalni byrokracie.

Ćinnost „nśmofnich lupicu", jak se nazyvaji v egypt-skych textech nekterś ze stehujicich se narodu, była zpo-Catku doprovazena velkym kulturnim upadkem. Minojska kultura zanikła, egyptske umeni upadło; babylónska a egyptska veda stagnovala cela staleti. Z tohoto prechod-neho obdobi se nam nezachovaly żadne matematickś tex-ty. Kdyż se opet pomery ustaliły, pokraćoval vyvoj sta-rovekeho Orientu ponejvice v tradicnich kolejich, była vśak jiż pripravena puda pro kulturu uplne novśho typu— pro reckou civilizaci.

Mesta, ktera vyrostla na pobreżi Małe Asie i na recka pevnine, nebyla jiż sprdvnimi centry „vodnich" ri§i. Była ²

33

1

A. Handricourt — J. Needham, La science chinoise antiąue, Historie generale des Sciences I, Paris 1957, str. 184—201.

2

D§jiny matematiky