wymagania$ bmp

242 METODY OPARTE NA WIDMACH MOLEKULARNYCH

sorbancji jest w przybliżeniu jednakowy (±0,01), to jest oczywiste, że dla dużych wartości A A dokładność pomiaru będzie największa. Dla jednakowych błędów pomiaru absorbancji błąd oznaczenia A p będzie dużo większy przy X_min niż przy X_max.

Pomiary absorbancji wykonuje się napełniając kuwetę pomiarową roztworem próbki badanej, a kuwetę odniesienia odnośnikiem, którym jest najczęściej rozpuszczalnik na ogół w metodach bezpośrednich lub ślepa próba (w metodach pośrednich). Metody spektrofotometryczne bezpośrednie są to metody, których podstawą jest selektywna absorpcja oznaczanego składnika. Metody pośrednie to te, w których pomiary absorbancji prowadzi się dopiero po spowodowaniu absorpcji (najczęściej w reakcji powstawania barwnego związku), której wartość jest proporcjonalna do stężenia oznaczanego składnika.

Ślepa próba jest to oznaczenie wykonane w identycznych warunkach (tzn. o takiej samej ilości odczynników, objętości itd.) ale bez substancji oznaczanej, w celu przede wszystkim kompensowania błędów spowodowanych absorpcją pochodzącą od odczynników lub innych składników próbki niż oznaczany. Dawniej pomiary wykonywano zwykle wobec jednej ślepej próby i błąd jej przygotowania odbijał się wtedy na wszystkich pomiarach danej serii. Obecnie poleca się wykonanie pomiarów absor-bancj i próbki wobec rozpuszczalnika oraz niezależne pomiary absorbancj i ślepych prób wobec tego samego rozpuszczalnika. Od absorbancji próbki odejmuje się średnią absorbancję ślepych prób [3.6].'

Jeżeli ślepa próba wykazuje znaczną absorpcję, to jako analityczną długość fali wybiera się nie X_max lecz długość fali, przy której wpływ ślepej próby jest mały.

Przygotowując robocze roztwory wzorcowe przez rozcieńczenie wzorcowego roztworu podstawowego, najkorzystniej jest tak dobrać ich stężenia, aby otrzymać optymalny dla danego spektrofotometru zakres wartości mierzonej absorbancji. Najczęściej używany zakres wartości pomiarowych dla aparatów punktowych wynosi 0,2-0,8 wartości absorbancji. Należy obliczyć — na podstawie zależności c = A/sl (jeżeli wartość e jest znana) — stężenie odpowiadające założonym wartościom absorbancji.

Metody pomiaru omówiono na s. 224. Najczęściej do kalibracji stosuje się krzywą wzorcową. Uwagi odnośnie wpływu parametrów rejestracji na kształt widma absorpcji podane są na s. 239.

SPEKTROFOTOMETRIA ABSORPCYJNA CZĄSTECZKOWA

243

Analiza układów wieloskładnikowych#

Najprostszymi układami wieloskładnikowymi są układy dwuskładnikowe, które oprócz jednoskładnikowych występują praktycznie najczęściej.

Aby oznaczyć dwa składniki występujące równocześnie w badanym układzie, musi on spełniać:

—prawo Beera w wybranym zakresie długości fali i stężeń,

—    prawo addytywności absorpcji,

—    warunek, że układ krzywych spektrofotometrycznych obydwu składników musi umożliwiać wybór dwóch długości fali, przy których raz dominuje absorbancja jednego składnika, a raz drugiego (warunek rozbieżności krzywych),

—    warunek braku innych substancji absorbujących.

Niewielkie odstępstwa od prawa Beera i addytywności absorpcji mogą być dopuszczalne, wymagają jednak znacznie dokładniejszego opracowania przepisu oznaczenia. Wyznaczony przebieg krzywych absorpcji dla substancji wzorcowych i próbki, taki jak na rys. 3.44, może dostarczyć informacji, czy nie występują inne substancje absorbujące. Na podstawie tego rysunku dokonuje się wyboru analitycznych długości fali.

A.

Rysunek 3.44. wybór długości fali w dwuskładnikowej analizie spektrofotometrycz-nej, krzywe absorpcji: składnika 1 i 2 oraz ich mieszaniny 3

Na ogół liczba analitycznych długości fali musi być co najmniej równa liczbie oznaczanych składników, tak by można było ułożyć układ równań. Dla dwóch składników (jeżeli grubość warstwy wynosi 1 cm)