P1240484

część Wielkopolski. V rozwoju tej grupy wydzielić można trzy fasy w obrębie epoki brązu, po których następuje starsza 1 słodsza faza gór cycka, we wczesnej epoce Żelaza. ^raca najstarsza datowane jest na Tli okres epoki brązu, ale raczej na słodszą połowę tego okresu. Charakteryzuje się ona specyficzną odmianą ceramiki guzowej. o guzach zaopatrzonych w środkowe żeberko. Widoczne są w tej fazie silne wpływy ze strony grupy sasko-łażyckiej. Faza druga, nazywana fazą uradzką /Urad, woj. Gorsów Wlkp./, datowana na IV okres epoki brązu, charakteryzuje się ty stępowanie ceramiki ostroprofIłowanej, zdobionej poziomymi i ukośnymi żłobkami, a także obecnością naczyń wazowa tych i pucharków na pustej nóżce. Wpływ stylu uradzkiego widoczny Jest także na terenie wschodniej wielkopolski, as Kujawach i w środkowej Polsce. Faza trzecia, dato tana na V okres epoki brązu, posiada ceramikę o łagodniejszym załomie, zdobioną rytym ornamentem, a niekiedy żłobkami, ^w początkach wczesnej epoki żelaza zachodnia część zasięgu grupy brandenbursko-łubu sklej dostała się pod wpływy grupy biało wiek i e j, która sięgnęła aż po okolice Berlina. Wschodnia część, nad środkową Wartą, ogarnięta została przez wpływy ze strony grupy śląskiej. Hatomiast w części centralnej, nad dolną Odrą wyodrębniła się grupa górzycka*. która rozwijała się w głąb wczesnej epoki żelaza.

We wczesnej epoce żelaza, w obrębie grupy górzyoklej wznoszono grody, wśród których na uwagę zasługuje gród z Lossow, w którym odkryto szereg ztudniowatyeh jam, zapewne ofiarnych, w których występowały szkielety i kości ludzkie i zwierzęce. Zarówno w starszych fazach t epoki brązu, jak i we wczesnej epoce, żelaza* w obu fazach gó-rzyckica, powszechnie stosowano ciałopalny obrządek pogrzebowy i występują płaski*. cmentarzyska z przewagą grobów popielnicowych.

0 schyłku III lab w początkach IV okresu epoki brązu na terenie Zachodniego i ozęściowo środkowego Pomorza* na podłożu miejscowej kultury starszych okresów epoki brązu* wykształciła się grupa zachodniopomorska. la jej powstanie wpływ wywarły grupy typu. łużyckiego już wcześniej ukształtowane. Poczynając od schyłku III o kremu epoki brązu zaczęły pojawiać się na Pomorza groby ciałopalne .1 znane są sporadyczne naczynia zdobione dekoracją guzową, wykonane pod wpływem wczesnej kultury łużyckiej. In terenie Pomorza już od II okresu epoki brasu rozwijał się lokalny przemysł odlewniczy o swoistym, pomorskim charakterze, silnie powiązany stylistyoznie s ośrodkami metalurgicznymi kultury nordyjakiej. Stąd też i w młodszych okresach epoki brązu inwentarz brązowy grupy zachodniopomorskiej odbiegał od typowego dla położonych dalej na południe grup* latomlaal.ceramika.z terenu Pomorza wykazuje duże podobieństwa do typowej ceramiki, dla .zachodniej po-połaci kultury łużyckiej. V IV okresie epoki brązu występuje na Pono-

N

rsu Zachodnim ceramika ostro profilowana, naczynia zdobione zdegencro-wanya ornamentem guzowym, szerokimi ukośnymi żłobkami_i żłobkami cłonowymi. Do form lokalnych, związanych z północną strefą kultury łużyckie J, należą gliniane pokrywki obejmujące, którymi nakrywano popielnice na cmentarzyskach. V V okresie epoki brązu obserwuj esy tendencje do łagodzenia profilów naczyń. Rozpowszechniło się zdobienie naczyń szerokimi poziomymi żłobkami. Jak też pasmami ukośnie zakreskowanych trójkątów. Dla Pomorza Zachodniego charakterystyczne. 5tają się wówczas płaskie, talerzowa te misy, bogato zdobione skośnymi żłobkami, nawiązujące do podobnyoh form znanych z grupy brandenbursko-lubusklej. ¥ę ■ wczesnej epoce żelaza, zwłaszcza w okresie halsztackim C w południowej części Pomorza Zachodniego, po obu stronach dolnej Odry rozwijasz się grupa górzycka. Hatomiast w części północnej, na wyspach Oznim 1 Wolin, zamykających Zalew Szczeciński, próbuje się wydsielaó odrębną Jednostkę kulturową, określaną jako grupa uznamsko-wolińska.

Ka terenie Zachodniego Pomorza w młodszych okresach epoki brasu 1 we wczesnej epoce żelaza występowało ciałopalenie. D schyłku 112 i w IV okresie epoki brązu spotyka się groby w kurhanach. Wśród nich znane są groby bogato wyposażone w wyroby brązowe /np,.Banie, woj. Szczecin/, uważane za pochówki naczelników plemiennych:. Od V okresu epoki brązu upowszechniły mię płaskie cmentarzyska ciałopalne t grobami popielnicowymi.

Ba terenie Pomorza Gdańskiego u schyłku III lub w początkach IV okresu epoki brązu, uformowała się lokalna.grupa.wschodninpoaorska, zwana także grupą kaszubską. Początkowo rozpowszechnione były na tym obszarze groby ciałopalne W kurhanach o nasypach zbudowanych g kamieni lub z ziemi, ale z wewnętrznymi konstrukcjami kamiennymi. P schyłku epoki brązu upowszechniły mię także i tu płaskie groby na cmentarzyskach. Groby płaskie, najczęściej popielnicowe, często obstawiane kamieniami, typowe są dla datowanej na początki wczesnej epoki żelaza fezy wielkowiejakiej, która uważa się za dalszy ciąg rozwojowy grupy wschodniopomorskiaj. Dla fazy wielkowie jakiej, typowe są naczynia dwu stożkowate o łagodnym na ogół załomie, zdobione wieńcem doł-ków lub nacięć. Niektóre z naczyń zaopatrzone były w podwójne dziurki umieszczone na górnej części szyi naczynia, tuż poniżej krawędzi. Spotyka mię też dwuuche naczynia wężowata o rozchylonych krawędziach, zdobione grupami żłobków, misy oraż płaskie pokrywki obejmujące lub wpuszczane. Z fazą wielkowie jaką łączy się też nieliczne urny dołkowe występujące na Pomorzu Gdańskim, zwłaszcza w okolicach Iąborka.

Na terenie Ziemi Chełmińskiej, na prawy brzegu dolnej Nisły, wyodrębnia się niewielką terytorialnie grupę chełmińską. Początki penetracji ludności kultury łużyckiej próbuje się tu datować jessete na

09