Polska Poezja XV w 21

34 POLSKA POEZJA ŚWIECKA XV WIEKU

DE MORTE. PROLOGUS

ćfftrj

Gospodzinie wszechmogący,

Nąde wszytko stworzenie więcszy,

Pomoży mi to działo słożyć,

Bych je mógł pilnie wyłożyć ⁵ Ku Twej fały rozmnożeniu.

Ku ludzkiemu polepszeniu!

Wszytcy ludzie, posłuchajcie,

Okrutność. śmirci pozna[j]cie!

Wy, co jej nizacz nie macie,

¹⁰ Przy skonaniu ją poznacie.

Bądź to stary albo młody,

Żądny nie udzie śmiertelnej szkody;

Kogokoli śmierć udusi,

Każdy w jej szkole być musi;

¹⁵ Dziwno się swym żakom stawi,

ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ

przed w. 1 (łac.) — O Śmierci. Prolog, w. 1 gospodzin — pan, tu w odniesieniu do Boga. w. 2 wszytko stworzenie — wszystko, co zostało przez Boga powołane do istnienia, cały świat; więcszy — większy.

w. 3 pomoży — pomóż; działo utwór, dzieło; slożyć — napisać, w. 4 pilnie — należycie, dokładnie; wyłożyć — wytłumaczyć, objaśnić.

w. 5 fala- chwała; rozmnożenie - powiększenie; w rkps. mylnie: ku twej fale rozmnożenie.

w. 6 W rkps. mylnie: polepszenie. w. 8 W rkps.: poznacie. w. 9 nizacz — za nic.

w. 12 żądny żaden; udzie (wić, uć) — ujdzie, uniknie; szkoda

—    niebezpieczeństwo.

w. 13 kogokoli — kogokolwiek.

w. 14 vt^; jej szkole — tutaj i w dalszych wersach (np. w. 15, 86—88, 271, 314) pojawia się topika szkolna; Śmierć jest także mistrzem, w. 15 dziwno — w sposób osobliwy, nadprzyrodzony; stawić się

—    ukazać się.

Każdego żywota zbawi.

Przykład o tem chcę powiedzieć, Słuchaj tego, kto chce wiedzieć! Polikarpus, tak wezwany,

²⁰ Mędrzec wieliki, mistrz wybrany, Prosił Boga o to prawie,

By uźrzał śmierć w jej postawie. Gdy się moglił Bogu wiele,

Ostał wszech ludzi w kościele,

²⁵ Uźrzał człowieka nagiego, Przyrodzenia niewieściego,

Obraza wielmi skaradego, Łoktuszą przepasanego.

Chuda, blada, żółte lice ³⁰ Łszczy się jako miednica;

Upadł ci jej koniec nosa,

Z oczu płynie krwawa rosa; Przewiązała głowę chustą,

Jako samojedź krzywousta;

w. 16 zbawić — pozbawić.

w. 17 przykład — łac. exemplum, zaznacza się związek utworu z homiletyką.

w. 19 wezwany — nazwany.

w. 20 wybrany — wyborny, znakomity.

w. 21 prawie — właśnie.

w. 22 uźrzeć — ujrzeć; postawa — postać, wygląd zewnętrzny.

w. 23 moglić się modlić się.

w. 24 ostał wszech ludzi — został bez wszystkich ludzi, został sam. w. 26 przyrodzenie — płeć.

w. 27 obraz — postać, wygląd; wielmi — bardzo; skarady — szkaradny, wstrętny.

w. 28 łoktuszą — biała płachta, chusta (por. czesk. loktuśe).

w. 29 lice — twarz, oblicze.

w. 30 łszczyć się — błyszczeć, lśnić.

w. 34 samojedź (rzecz, zbiór.) — ludożercy.