70 POLSKA POEZJA ŚWIECKA XV WIEKU
D
Dziatki s matką narzekają, Bracia mię rzkomo żałują,
15 Ku jimieniu przymierzają,
Na mą duszę nic nie dbają.
E
Eja, eja, dusza moja,
Ocuci się, dawnoś spała,
Nie masz wierniejszego k sobie, 20 Uczyń dobrze sama sobie!
F
Fałszywy mi świat powiedał, Bych ja długo żyw byci miał; Wczora mi tego nie powiedał, Bych ja długo żyw byci miał.
w. 13 narzekać — tu: lamentować.
w. 14 rzkomo — pozornie, rzekomo; żałować — opłakiwać, wspominać ze smutkiem.
w. 14—16 Fałszywe współczucie krewnych mogło wywoływać w umierającym pokusę zniecierpliwienia, impatientia (por. Ars mo-riendi).
w. 15 ku jimieniu przymierzają — czyhają, godzą na majątek, ha spadek.
w. 17 eja — wykrzyknik łaciński: nuże!; dusza — duszo, w. 18 ocuci się — ocknij się, obudź się; w rkps.: oczvkyszą. W rkps. nad wyrazem dawnoś nadpisano długoś, ale nie przekreślono pierwszego, co stwarza możliwość wyboru jednego z wariantów, w. 19 wierniejszego k sobie — wierniejszego wobec siebie, w. 21 fałszywy świat — złudne rozkosze życia doczesnego albo ludzie pragnący zapomnieć o śmierci; powiedać — mówić, w. 22 bych — jakobym, bym; żyw — żywy; byci — być.
G
25 Gdzie ma siła, ma robota?
Głupiem robił po ty lata:
Ośm miar płótna, siedm stop w grobie,
Tom tyło wyrobił sobie.
' H
Halerzem łakomo zbierał,
30 Swój żywot rospustnie chował:
Prze ty dwa bogi przeklęta Nie czciłem żadnego święta.
I
Jałmużnym nędznem nie dawał,
Ofierym Bogu nie czynił,
w. 25 siła — moc, energia; robota — tu: owoc pracy, dzieło, w. 26 głupiem robił — głupio postępowałem; po ty lata — do tych lat, dotąd.
w. 27 ośm miar płótna — tu: całun; stopa — miara długości, ok. 33 cm; siedm stop w grobie — ironiczne określenie wielkości poletka, jakie stanie się „własnością” zmarłego.
w. 28 tyło — tylko; wyrobić — zapracować, zdobyć, w. 29 halerze — drobne monety srebrne (’/I2 grosza praskiego); łakomo — łakomie, chciwie.
w. 29—40 Umierający dokonuje tu rachunku sumienia, wymieniając dwa grzechy główne (chciwość i rozpusta) oraz inne zaniedbania względem Boga i bliźnich, w. 30 żywot chować — wieść życie.
w. 31 prze — przez; ty dwa bogi — tych dwóch bogów (chodzi o chciwość i rozpustę), por. Św. Pawła List do Filipian 3, 19: „których bog jest brzuch”, w rkps.: boky; przeklęta (1. podw.) — przeklętych, w. 32 nie czciłems — w rkps.: nyeczkylem. w. 33 Udzielanie jałmużny wiązało się z wypełnianiem siedmiu uczynków miłosierdzia, nakazanych przez Kościół; nędznem — nędz-.nym, biedakom.
w. 34 ofiera Bogu tu: ofiara, datek na rzecz Kościoła.