str 8 169

168 OGRÓD, ALE NIE PLEWIONY

Tamci nas wbrew prawu klną o dziesiąte snopy,

¹⁰ Ci do obozu ciągnąc pustoszą nam chłopy;

Na jeden stan szlachecki wszytkie prawa walą,

By najwięcej podatków na sejmie uchwalą.

Suknią drugi zastawi, a wydać je musi,

Kiedy egzekucyja żołnierska go dusi.

^,s Nie masz i na żołnierza, i na księdza kary.

Na swoje karki prawa piszemy bez miary,

A ci za nasze krwawe wsi kupują poty,

Aż nam przyjdzie na starość pod cudzymi płoty,

Jeżeli nas tak będą z niej do końca spychać,

²⁰ Opłakaną ojczyznę opuściwszy, zdychać.

Niszcząc nas podatkami żołnierz i przechodem Wyżenie z wiosek albo wymorzy je głodem.

Pierwej nam wsi niżeli księżej lat nie stanie,

Jeśli co rok podwyższą dziesięciny na nie.

²⁵ Więc póki nas oboje do końca nie znędzi.

Choć ci już na ostatniej siedziemy krawędzi,

Obierzmy jedno z dwojga, choć oboje boli:

Im się albo wybijmy poganom z niewoli,

Albo między żołnierzów wsi i między księżą ³⁰ Rozdajmy, aza Turków bez szlachty zwyciężą.

Jeśli o sprawiedliwość do starszych uciecze

Szlachcic: „Potrzebny teraz żołnierz” — hetman rzecze, Biskup zaś: że każdy ksiądz święty jest i gdy mu

Nie zda się jego dekret: „...idźże z nim do Rzymu”.

³⁵ Kiedy się boskie prawa zejdzie gwałcić obu,

Karać ich o koronne nie najdziesz sposobu.

w. 9 tamci — tj. duchowni; o dziesiąte snopy — o dziesięcinę.

w. 21 przechód — przemarsz.

w. 25 znędzić — zgnębić, znękać, zubożyć.

w. 36 o koronne — tj. za gwałcenie, lekceważenie praw koronnych, państwowych.

Nieświęty, niepotrzebny szlachcic dobrym rządem Niechaj, co tamci włożą nań, dźwiga z wielbłądem.

Dosyć jego wolności, wszedszy do kościoła,

⁴⁰ Że się do szable pomknie, że cały dzień woła.

Przebóg, od posłuszeństwa król nas wolnych czyni. Gdzie przeciw prawu albo wolności przewini!

Gorzejśmy dziś żołnierzom i księży poddani,

Kiedy nam prawa gwałcą księża i dragani.

⁴⁵ Krótko rzekszy, co szlachcic chłopu swemu, to ci Szlachcicowi, kiedy ich prawo nie okroci.

Królu, o cię gra chodzi, prawda-ii, co słyszem,

Że się berło nie może zgodzić z towarzyszem?

Nie daj synów koronnych sługom krzywdzić dłużej,

⁵⁰ Albo ksiądz duszom, żołnierz ciałom ich nie służy?

Gdy należyta obu od początku świata,

Nie daj im prawa łomać, dochodzi zapłata.

Wiedzą, żeś król, sąsiedzi, niechże i ci wiedzą,

Którzy pod twoim berłem równo z szlachtą siedzą; ⁵⁵ Przypiszesz do szczęśliwych i to swoich dziei,

Kiedy wprawisz, wypadło co z dawnej kolei.

Racz przy tym, z któregoć Bóg dał na tronie siedzieć, Swoją się tarczą, królu, stopniu opowiedzieć.

Słabo wojny z pogaństwem w polu poprzesz, panie,

⁶⁰ Jeśli doma pod krzywdą wzdychają ziemianie.

Czyń w polu, czego w domu szczęśliwe zadatki,

A tak będziesz prawdziwym ojcem swojej matki.

65. NATURA WSZYTKIM JEDNAKA

Gwałtem nas chce natura wszędy zrównać, a my Gwałtem się między sobą różnić napieramy.

w. 57 — 58 Potocki nazywa szlachtę stopniem, podporą tronu.