img162

Część IV

Gdzie spojrzeć, tam problem...

411

W codziennym życiu łatwo popadamy w rutynę, wykonując wciąż te same czynnos'ci w identyczny sposób. Otaczająca rzeczywistość dostarcza ¹ nam nieustannie nowe bodźce, wyzwania, szanse i zagrożenia. Znajomość choć niektórych zasad i technik kreatywnego rozwiązywania problemów pomaga radzić sobie z codziennymi kłopotami w pracy i w życiu osobistym. Kreatywność jest jedną z najważniejszych cech cenionych przez pracodawców u pracowników.

Podstawowe cechy twórczej aktywności człowieka:

•    płynność, elastyczność i oryginalność wytwarzanych informacji,

•    umiejętność dostrzegania problemów, czyli jakichś trudności, niejasności czy rozbieżności,

•    tworzenie kombinacji (kombinatoryka) rozumiane jako umiejętność widzenia (ustawiania) znanych spraw w nowej perspektywie,

•    myślenie intuicyjne (zdolność dochodzenia do pewnych sądów i przekonań bez świadomego wnioskowania - tu również umiejętność dokonywania odległych skojarzeń, zdolność przewidywania, wyczucie czy przeczucie); intuicyjny sposób myślenia dostarcza szybko hipotez, dlatego nazywany jest także „poznaniem bezpośrednim”,

•    heurystyczny przebieg myślenia polegający na kierowaniu się w wytwarzaniu pomysłów specyficznym rodzajem reguł, zasad czy kroków zwanych heurystykami,

•    ukierunkowany na sukces przebieg myślenia twórczego zależny głównie od ilości informacji początkowych,

•    przebieg procesu twórczego wg następujących po sobie faz (etapów).

_,_

llroblemowy sposób prowadzenia zajęć z uczniami będzie przewijał się klu modelach lekcji, jest istotnym składnikiem wielu nowoczesnych ‘egii nauczania.

—esy uczenia się problemowego mają całkowicie inny przebieg niż sy uczenia się poznawczego. Nie ma raczej miejsca na rozwiązywa-blęmów na lekcjach prowadzonych metodą pogadanki czy takich, yęh dominuje wykład. Tam gotowe odpowiedzi były podsuwane “rezęntowaną rzeczywistość, tu punktem wyjścia staje się sytuacja lemowa, która tóspuraąe, wcxw\a do dńa\arda \rótóekró'<tó\&%o. Sukces ' Jrnia w rvawcxarv\w    zrócleć hądrn ^    mmc od

:    ęo&tawy hadasNczeą - ^amodxvo\wdy'vkNNÓroxd\.ddawcxawv!Ł ^'rdo\tvcvo-

'*>«■ cykata. ś\ą WAWT.^j s?k\NN avim y>r zez uczróćw wowy eh wródomoścł \ spmw -nośd za pośrednictwem rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. \koxwvązywanve pcóróemo stwarza watnród do %itukróra\ne£,o ujmowania wiedzy o rzeczywistości, gdyż sam problem poddawany przez ucznia obróbce jest właśnie taką strukturą o niepełnych danych.

Do rozwiązywania problemów prowadzi samodzielne i twórcze myślenie. J. Dewey w pracy pt. Jak myślimy wyróżnił 5 stopni, ogniw takiego myślenia:

1.    Odczucie trudności;

2.    Wykrycie jej i określenie;

3.    Nasuwanie się możliwego rozwiązania;

4.    Wyprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania;

|    5. Dalsze obserwacje i ekspertyzy prowadzące do przyjęcia lub odrzuce

nia przypuszczenia, czyli do wniosku zawierającego przeświadczenie | pozytywne lub negatywne [17].

Etapy twórczego rozwiązywania problemów z uczniami wg D.J. Tref-fmgera [81]:

1. Zrozumienie problemu

Chaos - zaistnienie i odczucie sytuacji problemowej. Najważniejsze dla | ucznia jest zrozumienie tego, co stanowi istotę problemu, jego identyfikacja i wyznaczenie ogólnego celu lub punktu startowego z obecnej sytuacji | Analiza danych - badanie wielu aspektów sytuacji problemowej i podjęcie decyzji, który z nich wydaje się najważniejszy.

Formułowanie problemu - określenie go w postaci konkretnego pytania wyjaśniającego jego istotę.

i