IMG160 (3)

jące bohaterowi środek magiczny wbrew własnej woli. W formach każdego typu wszystkie połączenia — choćby nawet nie występowały — są możliwe i logiczne. Tak np. poddający bohatera próbie albo wdzięczny mu donator może środek przekazać, wskazać go, sprzedać, wykonać lub umożliwić bohaterowi znalezienie go.

Z drugiej strony, oszukanemu donatorowi środek może być tylko skradziony albo odebrany. Poza tymi typami połączenia są nielogiczne. Tak np. nielogiczne jest, jeśli bohater po wykonaniu u baby-jagi trudnego zadania następnie kradnie jej źrebaka. Nie znaczy to, że bajka nie zna takich połączeń. Owszem, występują one, ale w takich wypadkach narrator stara się dodatkowo umotywować postępowanie swoich bohaterów. A oto inny przykład nielogicznego połączenia, bardzo wyraźnie umotywowanego: Iwan walczy z dziadem. W trakcie walki dziad niechcący podaje Iwanowi do wypicia „silną” wodę. Owo „niechcący” staje się zrozumiałe, jeśli porównamy dany przypadek z bajkami, w których napój podaje wdzięczny bohaterowi albo w ogóle życzliwie usposobiony donator. Widzimy zatem, że alogiczność połączenia nie powstrzymuje narratora. Gdybyśmy obrali drogę czysto empiryczną, musielibyśmy stwierdzić wzajemną wymienialność wszystkich odmian elementów H iZ.

Oto kilka konkretnych przykładów połączeń:

Typ II

R¹ rⁱ Z*. Baba-jaga zmusza bohatera, aby pa-98

sał jej klacze. Następuje kolejne zadanie, bohater je wykonuje i otrzymuje konia (160).

U*r*Z\ Staruszek wypytuje bohatera. Bohater odpowiada opryskliwie, nie otrzymuje niczego. Potem wraca, odpowiada uprzejmie i dostaje konia (155).

P,*nZK Konający ojciec prosi synów, aby spędzili trzy noce przy jego grobie. Młodszy spełnia tę prośbę i otrzymuje konia (179).

Ę!rⁱZ^VI. Byczek prosi carskie dzieci, aby go zarżnęły, spaliły i zasiały popiół na trzech grządkach. Bohaterowie przychylają się do tej prośby. Z jednej grządki wyrasta jabłoń, z drugiej ukazuje się pies, z trzeciej — koń (202).

ffipzt Bracia znajdują wielki kamień i zastanawiają się: „Czy nie dałoby się go przesunąć?” (próba odbywa się bez doświadczającego). Starszym się to nie udaje, młodszy odsuwa kamień, spod którego wyłania się piwnica, a w niej Iwan znajduje trzy konie (137).

Listę tę można przedłużać ad libitum. Trzeba tylko dodać, że w podobnych wypadkach mogą być przekazywane nie tylko konie, lecz również inne magiczne dary. Wybraliśmy przykłady z końmi, żeby wyraźniej wykazać pokrewieństwo morfologiczne.

Typ I

i&jggZg! Trzech spierających się prosi o podział przedmiotów magicznych. Bohater zmusza skłóconych do biegu na wyścigi, tymczasem sam wykrada przedmioty sporu: czapkę, dywan, buty.

s»

99