PB040638

76    Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

2.7.1. Gazy szkodliwe i toksyczne

Wpływ dwutlenku węgla na zwierzęta

Jest gazem bezbarwnym, niepalnym, o słabo kwaskowatym zapachu i smaku. CO; dobrze rozpuszcza się w wodzie tworząc kwas węglowy, pod wpływem silnych reduktorów ulega redukcji do CO, łączy się też z amoniakiem tworząc mocznik. Gęstość jego wynosi 1,9768 g/1. Głównym źródłem CO? w pomieszczeniach inwentarskich są zwierzęta, które wydalają go drogą oddechową. Ilość produkowanego przez zwierzęta CO2 jest zależna od wieku, gatunku, stanu fizjologicznego oraz wydajności zwierząt (tab. 2.30). Mniejsze ilości CO2 w pomieszczeniach inwentarskich mogą powstawać w wyniku procesu gnicia i rozkładu kału, moczu i resztek paszowych.

CO2 odgrywa ważną rolę jako czynnik regulujący proces oddychania zwierząt, przy czym w nadmiernym stężeniu działa on niekorzystnie na organizmy zwierzęce. Wzrost poziomu dwutlenku węgla w pomieszczeniach inwentarskich następuje zawsze przy braku wentylacji lub jej niedostatecznej wydajności. Stężenie CO2 o poziomie 0,5% nie wywołuje u zwierząt żadnych widocznych zmian w oddychaniu i tętnie. Przy 1% stężeniu COi następuje zmniejszenie ilości oddechów i ich pogłębienie. Gdy zawartość CO2 przekracza 4%, występują u zwierząt poważne zaburzenia, ponieważ stężenie CO2 w powietrzu osiąga podobną koncentrację we krwi. Hamuje to wydalanie CO2 z organizmu i powoduje jego zaleganie w tkankach. Stężenie przekraczające 10% może być przyczyną zawrotów głowy i utraty świadomości, 25% - wywołuje narkozę, a 50% - po upływie półtorej godziny powoduje u zwierząt śmierć.

Nagromadzanie się dwutlenku węgła w pomieszczeniu inwentarskim powyżej przyjętych norm oznacza zawsze niewydolność wentylacji budynku, a przez to niedostateczny dopływ tlenu do pomieszczenia. Niedotlenienie organizmu prowadzi do osłabienia mechanizmów obronnych układu oddechowego poprzez zmniejszenie ruchu rzęskowego i obniżenie aktywności fagocytamej makrofagów w drzewie oskrzelowym. Stan taki sprzyja występowaniu licznych schorzeń układu oddechowego.

Dopuszczalne stężenie tego gazu w budynkach dla zwierząt wynosi według różnych autorów od 0,18 do 0,3% (tab. 2.31), natomiast Rozporządzenie MRiRW z dnia 2.09.2003 r. (Dz. U. z 2003 r., nr 167, poz. 1629) zakłada maksymalną zawartość CO2 - 2500 ppm dla drobiu (kury, indyki, kaczki, gęsi) lub 3000 ppm dla pozostałych grup zwierząt gospodarskich (bydło, konie, świnie, owce, kozy, jelenie, daniele).

Tabela 2.30. Produkcja dwutlenku węgla w l/h przez zwierzęta gospodarskie

Rodzaj zwierząt	Masa ciała (kg)	Produkcja COj
Bydło
Krowy w okresie laktacji	400
o wydajności 10 1	600	135
o wydajności 30 1	400	165
	600	186
	800	214
Opasy	400	139
	600	169
Cielęta do I m-ca	30	15
	50	26
	80	38
Cielęta do 6 m-cy	120	55
	150	57
Trzoda chlewna	200	75
Knury	100	40
	200	52
	300	70
Maciory luźne i prośne	100	33
	150	38
	200	44
Maciory z prosiętami	100	79
(10 prosiąt)	150	90
	200	104
Tuczniki	100	43
Owce	200	57
Tryki	50	23
	100	47
Owce niekotne	40	17
	60	21
Owce karmiące	40	38
Drób	60	45
Kury nieśne	1,70	2,15
Kury mięsne	2,75	3,85
Pisklęta 1-10 dni	0,07
Pisklęta 10-30 dni	0,30	0,52
Kurczęta starsze (1-2 m-cel	0,6-1,2