PB040640

80 Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich

Wpływ siarkowodoru na zwierzęta

Jest on gazem bezbarwnym o nieprzyjemnym zapachu zgniłych jaj, dobrze rozpuszcza się w wodzie i cieczach organicznych, a jego gęstość względem powietrza wynosi 1,189. Powstaje przy gniciu substancji białkowych zawierających aminokwasy siarkowe. HiS jest głównym składnikiem gazów jelitowych. Wysokie stężenia siarkowodoru mogą powstawać w warunkach prawie identycznych jak w przypadku amoniaku.

Siarkowodór jest gazem silnie toksycznym, zaliczanym ponadto do grupy odorów. Istota toksyczności siarkowodoru polega na blokowaniu żelaza w enzymach oddechowych, co upośledza oddychanie komórkowe. Ponadto H^S wdychany do płuc przechodzi w siarczek sodu (NajS), który z kolei przedostaje się do krwi, gdzie ulega hydrolizie i ponownie przechodzi w siarkowodór. We krwi łączy się z hemoglobiną, tworząc sulfamethemo-globinę - związek nieczynny i nieskuteczny przy pobieraniu i transporcie tlenu.

Wytworzony na błonach śluzowycłi siarczek sodowy powoduje podrażnienie i stan zapalny tych błon, oraz obniżenie lokalnej odporności, przez co również usposabia układ oddechowy do licznych schorzeń zakaźnych i warunkowo zakaźnych. Siarkowodór poraża układ nerwowy, a szczególnie ośrodek oddychania i ośrodek naczynioworuchowy. Chroniczne intoksykacje HoS prowadzą do nieżytu dróg oddechowych, zapalenia spojówek, niedokrwistości, zaburzeń w trawieniu, wychudzeniu i obniżeniu ogólnej odporności organizmu. Właściwości toksyczne tego gazu są potęgowane w obecności NH3 oraz przy nadmiernej wilgotności pomieszczeń.

Wysokie koncentracje siarkowodoru, np. ponad 0,1 % prowadzą do śmierci zwierząt laboratoryjnych, zaś dla dużych zwierząt toksyczna dawka wynosi 0,5%. HiS jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ wysokie stężenia tego gazu nie są często możliwe do uchwycenia przez zmysł powonienia, a wykrycie go metodami laboratoryjnymi może być już spóźnione, gdyż zmiany jakie zachodzą w organizmie pod wpływem HiS, są nieodwracalne.

Dopuszczalne stężenie tego gazu w budynkach dla zwierząt wynosi według różnych autorów od 5 do 10 ppm (tab. 2.31), natomiast Rozporządzenie MRiRW z dnia 2.09.2003 r. (Dz. U. z 2003 /., nr 167, poz. 1629) zakłada maksymalną zawartość HiS 10 ppm dla drobiu lub 10 ppm dla pozostałych grup zwierząt.

Wpływ tlenku węgla na zwierzęta

Jest to gaz bezbarwny, bezwonny, o gęstości 1,25 g/1. Słabo rozpuszcza się w wodzie, z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową.

Źródłem tego gazu mogą być silniki spalinowe i piece służące do ogrzewania pomieszczeń inwentarskich (kurniki, ciclętniki, chlewnie). CO znajduje się w gazie świetlnym (6-10%), w gazach silników spalinowych (7-12%) oraz gazach piecowych (15-30%). Tlenek węgla pozbawiony jest zapachu i nie drażni błon śluzowych; ma silne działanie toksyczne, gdyż 300 razy aktywniej łączy się z hemoglobiną niż tlen (tworząc nieczynną karboksyhemoglobinę). Wynikiem działania CO jest uduszenie występujące przy 75-80% związaniu hemoglobiny z tym gazem (ok. 1% CO w powietrzu). Najniższa granica szkodliwości CO dla zwierząt gospodarskich wynosi 0,03% objętości, a przy stałym działaniu 0,015%.

Pomiar stężenia gazów w pomieszczeniach dla zwierząt nie jest skomplikowany. Istnieje kilka metod pomiarowych: aspiracyjna, wskaźnikowa, dyfuzyjna. Sposób pomiaru jest też przedmiotem dwóch polskich norm: PN-7 l-Z-04041 (oznaczanie amoniaku metodą kolorymetryczną) i PN-Z-04015-13 (oznaczanie siarkowodoru metodą spektrofotometryczną).

2.7.2. Zapylenie powietrza

W powietrzu atmosferycznym, a także w powietrzu pomieszczeń inwentarskich znajdują się domieszki mechaniczne w postaci drobnych cząstek pochodzenia nieorganicznego i organicznego (fot. 2.5). Cząstki o wielkości do 5 urn nazywamy pyłami, a powyżej 5 pm kurzem. Pyły o cząsteczkach mniejszych niż 0,1 pm nazywane są dymami. Okres sedymentacji pyłów trwa do 48 godz., zaś kurzu do 60 min, w zależności od ich składu, a także od temperatury, wilgotności i ruchu powietrza.

Fot. 2.5. Obraz mikroskopowy zawiesiny wodnej pofiltratu - po 4-godzinnej filtracji powietrza w wiwarium dla drobiu (powiększenie 2 380 razy)