P1350536

28

M. Friedman jest zdania, źe ustawowe regulowanie płac minimalnych nie jest w zgodzie z zasadą wolnego rynku i prowadzi do hamowania przedsiębiorczości, zwłaszcza malej, z powodu bariery płacowej, do zwiększenia bezrobocia (niektórzy pracodawcy mogliby zatrudniać tylko wówczas, kiedy istniałaby możliwość niższego opłacania pracy^ a w ostateczności zwiększenia rozmiaru ubóstwa i nierówności społecznej. Regulacja płacy minimalnej zdaniem M. Friedmana i J. Madei służy interesom polityków i związków zawodowych, a nie celom polityki społeczno-gospodarczej, w której najważniejszą sprawą jest zapewnienie miejsc pracy dla ludzi chcących pracować oraz zmniejszanie odsetka osób o wynagrodzeniach poniżej minimum socjalnego. To wymaga ciągłego wzrostu gospodarczego, dla którego jedną z przeszkód jest ustawa regulująca poziom płacy minimalnej.

Zwolennicy płacy minimalnej, między innymi J. Gaibraith i Z. Jocukowicz uwa-żają, że istnieje w iele argumentów przemawiających za jej stosowaniem. Przeciwdziała ona ustalaniu plac przez niektóiych pracodawców na zaniżonym poziomie oraz wykorzystywaniu osób o najniższych kwalifikacjach i mało zaradnych, które mogłyby godzić się na wykonywanie pracy za zbyt niską płacę. Obligatoryjna płaca minimalna ma wpływ na eliminowanie nieuzasadnionej konkurencji między firmami prowadzonej za pomocą obniżania plac. Umożliwia też podwyższanie płac w miarę wzrostu gospodarczego. Głównym jej celem jest niedopuszczenie do powstawania różnic płac między sektorami i branżami oraz samoeksploatacji pracowników za zbyt niską płacę z powodu ich słabości przetargowej z pracodawcą.

Zdaniem autorki, pewnych zarzutów jakie przypisuje się płacy minimalnej nie można uzasadnić. Do takich należy generowanie bezrobocia, które zależy od bardzo wielu czynników ogólnogospodarczych. Również trudno przesądzać negatywny wpływ płacy minimalnej na rozwój małej przedsiębiorczości. Można zadać pytanie, czy rozwijanie małej przedsiębiorczości ma się odbywać przez stosowanie płacy nie będącej ekwiwa- • len tną zapłatą za pracę i nie zapewniającej minimum środków do tycia. Natomiast ma bardzo duże praktyczne znaczenie dla osób podejmujących pracę i już zatrudnionych na szeregowych stanowiskach pracy. Wobec stałego bezrobocia w gospodarce rynkowej bezpieczeństwo materialne pracowników na najniższym poziomie jest chronione prawem. Pozwała ono ograniczać frustracje i bezsilność pracowników wobec argumentów niektórych pracodawców, że z powodu dużego bezrobocia można zatrudnić pracownika , za każdą cenę, a więc znacznie odbiegającą od wartości jego pracy.

3.3. Płaca przeciętna w skali kraju

Zewnętrznym parametrem ekonomicznym, który może mieć wpływ na politykę płac, jest średnia płaca krajowa. Przedsiębiorstwa o płacach wysokich mogą brać pod uwagę zahamowania tempa wzrostu płac w takim stopniu, by pozwalało to na odpo-

więdnie zmniejszenie rozpiętości przeciętnej płacy w skali firmy w stosunku do przeciętnej płacy krajowej. Na przykład dotychczasowa średnia płaca w zakładzie „A” jest dwukrotnie wyższa od przeciętnej płacy krajowej. Firma ta w dalszym ciągu osiąga dobrą rentowność, nie ma trudności ekonomiczno-finansowych, ale niezbędne jest akumulowanie przez kilka lot większych ilości środków na rozwój. Utrzymywanie w dalszym ciągu wysokich płac uniemożliwiałoby zgromadzenie w planowanym okresie środków na działalność inwestycyjną. Częstym i stosunkowo łatwym źródłem oszczędzania i obniżania kosztów są wynagrodzenia pracowników. Korzystanie z tego źródła jest mniej konfliktogenne w zakładach stosujących wysokie płace, a przy tym występuje uzasadniona produkcyjnie i ekonomicznie potrzeba finansowania rozwoju działalności. Zmniejszenie rozpiętości średniej płacy zakładowej do krajowej może odbywać się poprzez zamrożenie wzrostu plac aż do poziomu uznanego za właściwy. Docelowo firma przewiduje stosowanie przykładowo płac na poziomie 115% średniej krajowej.

Parametr średniej płacy krajowej może być wykorzystywany w określaniu polityki płac zarówno przez pracodawcę, jak i organizacje związkowe, ale nic wc wszystkich przypadkach i firmach ma on jednakowe znaczenie dla wymienionych stron. W przedsiębiorstwach stosujących wysokie płace przeciętna płaca krajowa jest instrumentem wykorzystywanym zdecydowanie częściej przez pracodawcę. Kierownictwu łatwiej przychodzi uzasadnić potrzeby zmian, na przykład w zakresie zahamowania tempa wzrostu płac z powodu ograniczenia rynków zbytu. Przeciwnie w firmach o niskich płacach, organizacje związkowe mogą wywierać silną presję na pracodawcę w celu podwyższania płac do poziomu przeciętnej płacy krajowej. Związki zawodowe mające silną pozycję w zakładzie mogą wykorzystywać przeciętną płacę krajową jako ważny instrument do wzrostu wynagrodzeń. Wyrażane jest to w praktyce odpowiednimi zapisami w układach zbiorowych pracy, rzadziej w regulaminach wynagradzania dotyczących wzrostu płac w firmie w stosunku do wzrostu przeciętnej płacy krajowej.

Średnia płaca krajowa to miernik, który nie zawsze odzwierciedla właściwy poziom wynagrodzeń, a nawet może w sposób błędny mierzyć jej wzrost, ponieważ na jej wysokość ma wpływ nadmierne rozwarstwienie wynagrodzeń, zbyt wysokie na stanowiskach kierowniczych i bardzo niskie na prostych stanowiskach robotniczych. Wprowadzenie dokładniejszych miar byłoby więc wskazane i celowe. Takimi miarami mogą być:

a)    średnie płace krajowe ustalane oddzielnie przynajmniej dla takich grup, jak: stanowiska robotnicze, szeregowe stanowiska nierobotnicze, kierownicze średniego szczebla i kierownicze powyżej średniego szczebla,

b)    godzinowe wynagrodzenie robotnika wykwalifikowanego i niewykwalifikowanego,

c)    wynagrodzenia środkowe ustalane za pomocą mediany dla ogółu pracowników oraz z uwzględnieniem podziału na stanowiska robotnicze, szeregowe nierobotnicze i kierownicze.