Polska Poezja XV w 41

38 POLSKA POEZJA ŚWIECKA XV WIEKU

Musisz ji pić przez dzięki;

⁷⁰ Gdy pożywiesz wielikiej męki,

Będziesz mieć dosyć tesnice,

Odbędziesz swej miłośnice.

Ostań tego wszech, tobie wielę,

Przez dzięki [ci]ę z nią rozdzielę.

⁷⁵ Mow se mną, boć mam działo,

Gdyć się se mną mówić chciało;

Widzisz, iżem ci robotnica —

Czemu cię wzięła taka tesnica?

Ma kosa wisz, trawę siecze,

⁸⁰ Przed nią nikt nie uciecze.

Wstań, mistrzu, otpowiedz, jestli umiesz! Za po polsku nie rozumiesz?

Snąć ci Sortes nie pomoże,

Przelęknął[e]ś się, nieboże!

w. 69 ji— go; przez dzięki — wbrew woli, przemocą, z musu (por. czesk. bezdeky).

w. 70 pożywiesz (pożyć) — doznasz, doświadczysz, w. 71 tesnica (D. l.p. tesnice) — smutek, udręka, w. 72 odbędziesz (odbyć) — opuścisz, porzucisz; miłośnica (D. l.p. miłośnice) — kochanka.

w. 73 ostać — porzucić, poniechać; tego — może w znaczeniu „dlatego” (tegodla)\ wszech — wszystkich; wielę (wielić) — rozkazuję, w. 74 W rkps.: Przesz dzakyka sznyv roszdzelai. w. 75 działo — zajęcie, praca; mam działo — Śmierć przynagla Polikarpa do rozmowy, bo czeka na nią praca, w. 77 robotnica — zajęta pracą, pracownica, w. 79 wisz — sitowie, szuwar, w. 80 uciecze — ucieknie, w. 81 jestli — jeśli, w. 82 za — czy, czyż.

w. 83 snąć — podobno, widocznie, zapewne; Sortes — stosowana w rękopisach skrócona forma imienia własnego Sokratesa; Sokrates (469—399 przed Chr.) był jednym z typowych przykładów w dowodzeniach filozofii scholastycznej, stąd ironiczna uwaga Śmierci, skierowana do przedstawiciela ówczesnej nauki.

⁸⁵ Już odetchni, nieboraku,

Mow se mną, ubogi żaku,

Nie boj się dziś mojej szkoły,

Nie dam ci czyść epistoły.

MAJISTER

respondit

Mistrz przemówił wielmi skromnie: ⁹⁰ Lęknąłem się, eż nic po mnie.

Ta mi rzecz barzo niemiła,

Iżeś mię tako postraszyła;

By była co przykrego przemówiła, Zerwałaby się we mnie każda żyła;

⁹⁵ Nagle by mię umorzyła I duszę by wypędziła.

Proszę ciebie, ostęp mało,

Boć nie wiem, coć mi się stało: Mgleję wszytek i bladzieję,

w. 85 odetchni — odetchnij.

w. 88 czyść — czytać; epistoła — list jako tekst szkolny, lub czytany w czasie „lekcji” mszalnej urywek Listów apostolskich. przed w. 89 (łac.) — Mistrz odpowiedział, w. 89 wielmi — bardzo.

w. 90 lęknąć się — przestraszyć się; eż — iż, że; nic po mnie

—    przepadłem, jestem zgubiony.

w. 91 rzecz — fakt, wydarzenie, sytuacja, w. 92 iżeś — żeś. w. 93 by — gdybyś.

w. 94 Według J. Krzyżanowskiego (Z marginaliów średniowiecznych, „Pamiętnik Literacki”, R. XXXII, 1935, s. 418), który powoływał się na łaciński pierwowzór, chodzi tu raczej o „żyłę” główną, aortę.

w. 95 umorzyć — zabić, uśmiercić.

w. 97 ostępie — odsunąć się, oddalić się; mało — trochę, w. 99 mgleć —’ mdleć, słabnąć; wszytek — tu: cały; bladzieć

—    blednąc.