str 064 065 (2)

32. ILE TO WSZYSTKO KOSZTOWAŁO?

Marszalek Trivulzio, włoski kondotier na służbie Francji, zapytany przez króla Franciszka I, co jest głównym nerwem wojny, odpowiedział: „Denari, denari si molto denari!” Za Ścisłość słów marszałka nie ręczymy, ale powiedział on prawdę. Nie od dziś koszty utrzymania wojska, nie mówiąc już o kosztach wojen, stanowią potworne brzemię ludzkości.

1.    W przywileju piotrkowskim z 1388 roku Władysław Jagiełło przyrzekł szlachcie, że w przypadku wyprawy pospolitego ruszenia poza granice królestwa będzie się jej należało tytułem odszkodowania 5 grzywien na każdą kopię. Czy wiesz, jakie konsekwencje wynikły z tego przywileju?

2.    Jak sądzisz, ile kosztowało wyprodukowanie w połowie XV wieku jednej bombardy — równowartość 1000, 500, 100 czy 50 krów? A jaki był koszt jednego wystrzału ż tej bombardy — równowartość 20, 10, 2 czy 1 krowy?

3.    Najnowsze badania wykazały, że koszty poniesione przez skarb królewski podczas wojny trzynastoletniej (1454—1466) wyniosły co najmniej 1,3 miliona zł. Pochłonęły więc całkowity dochód tego skarbu z ilu lat? Z 72, z 36, z 18 czy z 9 lat?

4.    Czy całkowity roczny dochód skarbu królewskiego za Aleksandra Jagiellończyka (1501—1506) starczyłby na żołd dla 4000 husarzy przez okrągły rok?

5.    Pewne wyobrażenie o kosztach utrzymywania artylerii może dać odpowiedź na pytanie: ile wynosiłby w 1555 roku wydatek na żołd dla puszkarzy i woźniców obsługujących przez 1 miesiąc 232 działa?

6.    W dawnej Polsce najtańszym rodzajem wojska była piechota narodowego autoramentu. Jaki był kwartalny żołd piechura w końcu XV, a jaki w XVI wieku?

7.    Natomiast piechota autoramentu cudzoziemskiego była stosunkowo droga — i żołd był większy, i broń kosztowniejsza. Czy wiesz, ile wynosił miesięczny żołd takiego piechura w latach trzydziestych XVII wieku? A ile kosztował sprowadzany z Holandii muszkiet?

8.    Jednakże najdroższą formacją była husaria. Jaki był żołd towarzysza chorągwi husarskiej w latach 1648 i 1677?

9.    W XVII wieku państwo polskie było chronicznie zadłużone z tytułu niewypłaconych żołdów. Długi rosły do olbrzymich sum podczas długotrwałych wojen, gdy musiano zaciągać coraz więcej żołnierzy. W Koronie zadłużenia te sięgały rocznie od 4,5 do 5,5 milionów zł. A ile wyniosły w 1659 roku? Przypominamy, że był to rok maksymalnego wysiłku zbrojnego w końcowej fazie „potopu”.

10.    Mimo wydatkowania ponad 90% budżetu państwa na potrzeby wojska, było ono w Polsce XVII wieku mniej liczne niż we Francji, Anglii, Turcji, Szwecji a nawet Danii, choć w państwach tych wydatkowano na wojsko tylko 50—70% budżetu. Czym to wytłumaczyć?

65

5 500 zagadek o dawnym wojsku