sukcesja08

320 Rozdział 3. Stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

podjęte zostały starania o uregulowanie umowne kwestii sukcesji w odniesieniu do mienia państwowego i długów państwowych; przy braku umowy nie udało się jednak zastosować przepisów Konwencji wiedeńskiej z 1983 r.

5. Sukcesja w odniesieniu do członkostwa w organizacjach międzynarodowych

329 Praktyka międzynarodowa w odniesieniu do dawnych przypadków sukcesji jest jednolita i odrzuca możliwość automatycznego uznania członkostwa państw-sukcesorów w organizacji międzynarodowej. Nie jest ona uzależniona od typu sukcesji (z wyjątkiem zjednoczenia państw, gdzie zastosowano rozwiązania uproszczone). Najbardziej instruktywna jest w tej mierze praktyka ONZ. W przypadku rozpadu Indii Brytyjskich w 1947 r. Republika Indii została uznana za kontynuatora członkostwa dawnego dominium, podczas gdy Pakistan musiał złożyć wniosek o przyjęcie do ONZ i jej orga-nizacji wyspecjalizowanych. W przypadku powstania Zjednoczonej Republiki Arabskiej kontynuowała ona członkostwo Egiptu i Syrii; z kolei po jej rozpadzie oba państwa zostały milcząco uznane za członków ONZ. Zjednoczenie Tanganiki i Zanzibaru (w Tanzanię) oraz Singapuru, Sabahamu i Sa-rawaku z Federacją Malajską (w Malezję) spowodowało, że nowe państwa notyfikowały przejęcie członkostwa w organizacji, co zostało milcząco zaaprobowane przez pozostałych członków.

W ostatnich przypadkach sukcesji, w odniesieniu do „nowej” Jugosławii, we wszystkich organizacjach międzynarodowych odrzucono roszczenia tego państwa do członkostwa, zrównując je z innymi sukcesorami. Wszystkie nowe państwa musiały przejść procedurę akcesyjną. Podobne rozwiązanie przyjęto w stosunku do Czech i Słowacji. Z kolei w przypadku zjednoczenia Niemiec zastosowano teorię inkorporacji, a nie zjednoczenia państw; RFN kontynuowała swe członkostwo w organizacjach międzynarodowych z okresu przedzjednoczeniowego. Najbardziej skomplikowana była jednak sytuacja związana z rozpadem ZSRR. W deklaracji z Ałma Aty z 21.12.1991 r. państwa-sukcesorzy poparły kontynuację członkostwa ZSRR w organizacjach międzynarodowych (w tym w ONZ, włączając stałe członkostwo w RB). Rosja notyfikowała tę substytucję, co nie spotkało się ze sprzeciwem ze strony innych państw członkowskich. Ukraina i Białoruś były członkami założycielami ONZ i uczestniczyły w innych organizacjach międzynarodowych systemu ONZ. Z tego względu nie było wątpliwości, że ich członkostwo w tych organizacjach będzie kontynuowane bez konieczności składania wniosków o akcesję. Natomiast inne państwa-sukcesorzy ZSRR przystępowały do tych

cji - np. wszystkie nowe państwa postsowieckie przystąpiły do |CO, ICAO, WHO i MOP (ILO). Podobną procedurą akcesji przeszły państwa bałtyckie, które zostały przyjęte do ONZ 7.9.1991 r., a do 10.9.1991 r. (przedstawiciele tych państw zostali zaproszeni na >anizacji w Moskwie). Szczególne rozwiązanie przyjęte zostało je-odniesieniu do członkostwa w MOP. Państwa bałtyckie były członuj organizacji w okresie międzywojennym. W wyniku nieformalnych cji zostały one jednak zmuszone do podjęcia procedury akcesyjnej, i potraktowano ją jako „przywrócenie” członkostwa. m praktyka potwierdza więc rozwiązania wcześniejsze, zgodnie Bpi nowe państwa (sukcesorzy) muszą przejść całą procedurą akce-|aby uzyskać członkostwo organizacji. Natomiast państwa identycz-jrzednikiem (kontynuatorzy) zachowują dawne członkostwo.

(cesja w odniesieniu do obywatelstwa

ż'^r'

330

^Strzygnięcie o losach ludności na terytorium podlegającym sukce-?e iść w dwóch zasadniczych kierunkach - obywatelstwo może pognie zmienione bądź ulec zmianie na obywatelstwo sukcesora, śzy z tych przypadków ma miejsce wyłącznie na mocy umowy mię-iródowej. Powszechnie przyjmowaną konsekwencją takiej umowy Umiana ludności między zainteresowanymi państwami.

ajbardziej znanym przypadkiem była wymiana ludności na terenach przygra-jfęh między Grecją a Turcją na podstawie umowy z 30.1.1923 r. Inne przypadki to gma ludności między Bułgarią a Rumunią na mocy umowy z 7.9.1940 r. oraz mię-|lską a ZSRR zgodnie z umową z 6.7.1945 r. w sprawie zmiany obywatelstwa sojo osób narodowości polskiej i żydowskiej mieszkających w ZSRR i o ich pacji do Polski oraz o prawic zmiany obywatelstwa polskiego osób narodowości dej, ukraińskiej, białoruskiej, rusińskiej i litewskiej mieszkających na teryto-Polski i o ich ewakuacji do ZSRR. Ten ostatni przypadek jest interesujący, ponic-liowa o wymianie ludności została zawarta wprawdzie po podpisaniu przez z rządem sowieckim porozumienia o cesji dawnych polskich kresów wschod-fjednakie przed zawarciem formalnego traktatu granicznego (16.8.1945 r.). ńe z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego¹, umowa zawarta przez PKWN nielegalna, a cesja nastąpiła dopiero w momencie wejścia w życie traktatu gra-ego z 1945 r. Tym samym, zawierając umowę o wymianie ludności, Polska zaak-teła jednostronną aneksję kresów oraz zmiany obywatelstwa dokonane przez jwbrew prawu międzynarodowemu (prawo zakazuje zmiany obywatelstwa osób Icujących terytoria okupowane). We wszystkich tych przypadkach wymiana cl była niezależna od woli zainteresowanych osób.

Por. Nb. 203.

Nb. 330