41789 sukcesja06

316 Rozdział 3. Stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

postanowień nieaktualnych w związku z likwidacją Układu Warszawskiego. Praktyka potwierdza zatem zasadą sukcesji w odniesieniu do umów rozbrojeniowych, w tym także umów, które jeszcze nie weszły w życie.

Umowy dotyczące praw człowieka’

324 Umowy dotyczące praw człowieka wykazują szereg specyficznych cech w porównaniu z innymi umowami międzynarodowymi. Po pierwsze, tradycyjne umowy międzynarodowe są nakierowane na władzę państwową i terytorium państwa, podczas gdy umowy w zakresie praw człowieka odnoszą się do ludności państwa; po drugie, te ostatnie umowy stwarzają pewnego rodzaju reżimy obiektywne, zobowiązując państwo nie tyle w stosunku do poszczególnych państw trzecich, co w stosunku do społeczności międzynarodowej jako całości (czy też w stosunku do pozostałych stron danej umowy - a więc erga omnes); po trzecie wreszcie, określają pewien status nabyty obywateli państwa-strony. Powstaje zatem pytanie, czy w związku z tym umowy dotyczące praw człowieka nie powinny podlegać szczególnemu reżimowi w przypadkach sukcesji państw, zwłaszcza że przyjęcie koncepcji wygaśnięcia tych umów lub przyznanie sukcesorowi uprawnienia do swobodnego kształtowania swych zobowiązań międzynarodowych w tej dziedzinie oznaczałoby automatycznie pozbawienie jednostek istotnych uprawnień^{1 2}.

Szczególne znaczenie umów w zakresie praw człowieka uznała Deklaracja Wspólnoty Europejskiej z 16.12.1991 r. w sprawie wytycznych dotyczących uznania nowych państw w Europie Wschodniej i w Związku Radzieckim. Wśród warunków uznania na pierwszym miejscu wymieniono poszanowanie zobowiązań międzynarodowych dotyczących państwa prawnego, demokracji i praw człowieka; następnie podkreślono konieczność zagwarantowania praw grup etnicznych i narodowych oraz mniejszości, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w ramach KBWE. Również Komisja Praw Człowieka ONZ w swej rezolucji 1993/23 w sprawie sukcesji państw w odniesieniu do umów dotyczących praw człowieka założyła, żc sukcesorzy powinni być nadal związani umowami poprzednika i ponosić odpowiedzialność za ich implementację.

W przypadku ZSRR, w deklaracji z 24.9.1993 r. na temat międzynarodowych zobowiązań dotyczących praw człowieka, państwa WNP ponow-

jwiązały się do przestrzegania umów dawnego ZSRR; oświadcz, że zapewnią sukcesję w odniesieniu do umów i porozumień sie praw człowieka. Praktyka poszczególnych nowych państw, tak ^ch w wyniku rozpadu ZSRR, jak i SFRJ, nie była jednak jednoli-ie wszystkim nawet jeżeli notyfikowały sukcesję, to na listach >szczególnych umów są one wymieniane od dnia tej notyfikacji, [dnia sukcesji. Po drugie, w odniesieniu do tych umów jedynie czę-notyfikowały one sukcesją, po części zaś wyrażały wolę przy-

i w przypadku Konwencji z 1948 r. o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobój-jpwiązywanie jej w drodze sukcesji notyfikowały m.in. Słowenia, Bośnia i Her-, Czechy i Słowacja, przystąpiły zaś do niej Mołdowa oraz Armenia; w przy-Paktów Praw Człowieka sukcesję zadeklarowały Czechy, Słowacja, Słowenia wacja, przystąpiły zaś - Azerbejdżan, Mołdowa, Armenia, Gruzja i Kirgistan.

ęsja w odniesieniu do mienia państwowego, archiwów oraz państwowych'

^niesieniu do mienia państwowego praktyka państw w okresie 325 jwarciem Konwencji wiedeńskiej z 1983 r. była jednolita i opierała jzasadzie przejścia całego mienia poprzednika na własność sukcesora sodowania. Sukcesor nabywa mienie poprzednika z mocy prawa rodowego, bez konieczności wydawania jakiegokolwiek aktu pra-lętrznego (aczkolwiek w praktyce akty takie są wydawane): Zasada jedną z niewielu norm prawa międzynarodowego o sukcesji państw,

. charakter zwyczajowy. W praktyce państw nie została wypracowa-potrzeby sukcesji, powszechnie obowiązująca definicja mienia pań-»o. Decyduje o tym zakres tego pojęcia określony w ustawodawstwie Nie przyjęło się też rozróżnienie na mienie służące wykonywaniu publicznej oraz mienie związane z działalnością gospodarczą.

326

li chodzi o archiwa, sytuacja przedstawia się podobnie jak w przyćmienia państwowego. Cechą odróżniającą archiwalia od innych ro-)w własności państwowej jest ich treść (zawartość) decydująca o ich sniu. Na ogół przyjmowano zasadę, że archiwa odnoszące się wy-do terytorium zmieniającego suwerena powinny zostać przekaza-

1

   M. T. Kamminga, State Succession in Respect of Humań Rights Trcaties, EJIL 7(1996), s. 474.

2

   MTS w sprawie Bośni i Hercegowiny (orzeczenie w sprawie zarzutów wstępnych z U .7.1996 r.) uniknął odpowiedzi na to pytanie, niemniej w tym duchu wypowiedzieli się w indywidualnych opiniach sędziowie Shahabuddeen oraz Weeramantry. Natomiast w opinii odrębnej Krcća, sędzia ad hoc, dobitnie podkreślił, że „automatyczna sukcesja” stanowi lex ferenda.

Nb. 324

Beemełmans, Die Staatennachfolge in Staatsvcrmógen in Drittstaatcn, Aus-luidcn, gebietsbezogene rcchtliche Rcgełungen und Staatsangehórigkcit iProblemskizze,OEuR41(1995), s. 73; V. Degan, State Succcssion, Espccialły in ; of State Propcrty and Debts, FinYBIL 4( 1993), s. 130.

Nb. 325-326