sukcesja10

324 Rozdział 3. Stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

blikańskimi. W tej sytuacji rozwiązanie problemu obywatelstwa w przypadku rozpadu Jugosławii było stosunkowo proste. Każde z powstałych poprzez secesję nowych państw posiadało już własną regulację obywatelstwa, które z republikańskiego zostało przekształcone w obywatelstwo państwowe. Obywatelstwo mogli nabyć też obywatele innych republik, jeżeli w momencie rozpadu Jugosławii mieli miejsce zamieszkania na terenie odpowiednich nowych państw.

333 Wobec konieczności rozwiązania problemu sukcesji w odniesieniu do obywatelstwa, zajęły się nim KPM oraz Rada Europy. Komisja nie przyjęła Konwencji, lecz jedynie projekt uchwały¹ w sprawie wpływu sukcesji na obywatelstwo osób fizycznych. Opiera się on na trzech podstawowych zasadach: kompetencji prawa wewnętrznego do regulowania obywatelstwa, uwzględnienia w maksymalnie możliwym zakresie woli zainteresowanych osób co do posiadanego/nabytego obywatelstwa (poprzez wprowadzenie instytucji opcji) oraz eliminacji zjawiska bezpaństwowości w wyniku sukcesji państw.

W przypadku prac Rady Europy, Konwencja z 6.11.1997 r. o obywatelstwie określa gwarancje proceduralne, których należy przestrzegać w związku z regulacją obywatelstwa w razie sukcesji państw, oraz kryteria, które należy brać pod uwagę przy rozstrzyganiu poszczególnych przypadków. Są nimi: efektywność, miejsce zamieszkania, wola osoby zainteresowanej oraz pochodzenie z terytorium dotkniętego sukcesją. Drugim dokumentem jest deklaracja w sprawie konsekwencji sukcesj i państw w odniesieniu do obywatelstwa osób fizycznych, przyjęta przez organ Rady Europy - Komisję Wenecką w dniu 14.9.1996 r.². Deklaracja potwierdza prymat ustawodawstwa wewnętrznego zainteresowanych państw w zakresie regulacji kwestii związanych z obywatelstwem. Podkreśla przy tym, że wszelkie decyzje podejmowane w indywidualnych sprawach nie mogą mieć charakteru arbitralnego, a zainteresowanym osobom musi przysługiwać prawo do skutecznego środka odwoławczego. Deklaracja dopuszcza możliwość zastąpienia regulacji wewnętrznych porozumieniem (umową) między zainteresowanymi państwami. Podstawową zasadą materialną jest przestrzeganie prawa każdej osoby do posiadania obywatelstwa. Do nabycia obywatelstwa uprawnione są osoby zamieszkujące stale terytorium podlegające sukcesji, przy czym wyłączona jest jakakolwiek dyskryminacja.

|wo międzynarodowe stanowi, że odpowiedzialność ma miejsce tyl- 334 jldy, gdy spełnione są łącznie dwa warunki, tj. naruszenie normy pra-pjdzynarodowego oraz możliwość przypisania tego naruszenia pań-fOznacza to, że odpowiedzialność sukcesora byłaby szczególną ^odpowiedzialności jednego państwa za naruszenia prawa między-pwego przez organy' innego państwa. Zagadnienie to nie zostało |dnione w kodyfikacji prawa o sukcesji państw, pomimo pewnych pi w tym kierunku; nie znalazło również odzwierciedlenia w pra-id kodyfikacją odpowiedzialności międzynarodowej, ifka trybunałów arbitrażowych i sądów wewnętrznych, a także po-gdóktryny nie pozwalają na jednoznaczne określenie zasad rządzących sjąpaństw w odniesieniu do odpowiedzialności deliktowej.

|dzo rzadkie są rozstrzygnięcia dotyczące automatycznego przenie-Ipdpowicdzialności z tytułu deliktu międzynarodowego z poprzed-s sukcesora. Wyłączamy tu przypadki przejęcia przez sukcesora ta-rwiedzialności na mocy umowy międzynarodowej (taka sytuacja miejsce w przypadku uzyskania niepodległości przez Algierię r.) bądź też deklaracji jednostronnej. Cytowane są tylko orzecze-jitrażowe stosunkowo dawne i nie pozwalające na jednoznaczną Również nowsze przykłady praktyki nie są instruktywne.

►średnio omawianego zagadnienia dotyczyły trzy sentencje arbitra-komisji brytyjsko-amerykańskiej w sprawach R. E. Browna fi 923 r.) i tzw. roszczeń hawajskich (10.11.1925 r.) oraz trybunału fran-:kiego z 24-27.7.1956 r. w sprawie Jatami morskichW pewmym kwestię tę poruszało również orzeczenie STSM w sprawie kolei ńeź-Saldutiskaś¹. W niektórych z nich uznano w pewnym zakresie Wiedziałność sukcesora za delikty poprzednika, na ogół jednak odpo-iialność ta była odrzucana.

335

§ 3. Zmiany terytorialne, uznanie i sukcesja państw ćcesja w odniesieniu do odpowiedzialności międzynarodowej

any polityczne w Europie Środkowej oraz przyznanie przez Rosję faktów za-sojuszu z Hitlerem oraz zamordowania polskich oficerów-jeńców wojennych liu, Charkowie i Micdnojc (nie mówiąc o masowych deportacjach i prześlado-tudności cywilnej) postawiły na porządku dziennym kwestię odpowicdzial-tosji i ewentualnie nowych państw Białorusi i Ukrainy za zbrodnie przeciwko ó polskiemu. Rosja konsekwentnie odrzucała jakiekolwiek formy odpowic-:i za działania ZSRR, pomimo reprezentowanej w innych dziedzinach tezy

1

Komisja zdecydowała się na zredagowanie projektu zaleceń, a nie formalnego projektu konwencji międzynarodowej.

2

* Dokument CDL-NAT (96) 7 rev.

Nb. 333

Por. odpowiednio: RIAA, t. VI, s. 120; ibidem, s. 157; ibidem, t. XII, s. 190. :JJ Publ. seria A/B, Nr 76 [ 1939],

Nb. 334-335