87651 sukcesja05

314 Rozdział 3. Stosowanie prawa międzynarodowego - podmioty

sze konsekwentnie przestrzegana¹) praktyka dotycząca umów dwustronnych potwierdza regulację Konwencji wiedeńskiej z 1978 r., przewidującą ciągłość zobowiązań traktatowych z możliwością ich modyfikacji w drodze zawarcia umowy między zainteresowanymi państwami. Cechą charakterystyczną nowych przypadków sukcesji są konsultacje przeprowadzane przez państwa identyczne z poprzednikami, mające na celu uchylenie umów z państwami trzecimi, które stały się bezprzedmiotowe w wyniku sukcesji.

Umowy graniczne

321 Mają one szczególny status w prawie międzynarodowym, czego wyrazem jest wyłączenie ich spod działania zasady rebus sic stantibus, oraz reżim sukcesji, wynikający z zasady, iż sukcesja nie może naruszać interesów państw trzecich². Zasada obowiązkowej sukcesji w odniesieniu do umów granicznych została wprowadzona już w pierwszym projekcie KPM; art. 11 Konwencji z 1978 r. stanowi, że sukcesja nie narusza granicy ustanowionej przez traktat albo obowiązków i praw ustanowionych przez umowę, dotyczących reżimu granicy. W takim brzmieniu przepis ten jest kodyfikacją prawa zwyczajowego, co potwierdza współczesna praktyka. Na przykład deklaracja z Ałma Aty z 21.12.1991 r. stwierdzała, że jej sygnatariusze zobowiązali się do poszanowania swej integralności terytorialnej. Rosja potwierdziła w stosunkach dwustronnych obowiązywanie dawnych umów granicznych, wymieniając np. w protokole z 22.4.1993 r. w sprawie dalszego obowiązywania umów dwustronnych m.in. pozostający w mocy układ graniczny norwesko-rosyjski z 14.5.1826 r. Podobne klauzule dotyczące obowiązywania umów granicznych znaleźć można w umowach zawartych przez Austrię w drodze wymiany not - ze Słowenią 16.10.1992 r. oraz ze Słowacją 22.12.1993 r.

Interesującą praktyką jest zawieranie przez sąsiadujące państwa umów dwustronnych potwierdzających przebieg granicy pomiędzy nimi, ustalony w stosunkach z poprzednikiem. Umowy takie zawarły np. Rosja z Chinami (16.5.1991 r.), Ukraina ze Słowacją (14.10.1993 r.³) oraz Rumunią (traktat o przyjaźni z 3.5.1997 r.⁴). a także Łotwa z Białorusią (21.2,1945 r.).

reżimy terytorialne a sukcesja państw¹

ie umów ustanawiających szczególne reżimy terytorialne nie jest aczne; zazwyczaj rozróżnia się trzy grupy umów: dotyczące ko-ia z terenów granicznych, ustanawiające służebności oraz ustana-reżim tzw. kapitulacji (do tej grupy zalicza się również umowy ^!pniu baz militarnych na obcym terytorium). Artykuł 12 Konwencji śłciej z 1978 r. przewiduje sukcesję reżimów terytorialnych ustano-przez traktat. Praktyka międzynarodowa nie jest tu jednolita, można wskazać na tendencją do uznania sukcesji w odniesie-żeglugi na rzekach granicznych, natomiast odrzucana jest sukcesja "esieniu do uprawnień militarnych (jako mających charakter poli-a więc niejako osobisty). Zwyczajowy charakter zasady sukcesji w terytorialnych ustanowionych traktatem potwierdził MTS w wy-sprawie Gabćikovo-Nagymaros.

"owy rozbrojeniowe

323

szym ważnym sygnałem, wyrażającym zainteresowanie społecz-iędzynarodowej losem umów w zakresie kontroli zbrojeń, była cy-już Deklaracja Wspólnoty Europejskiej z 16.12.1991 r. w sprawie a nowych państw w Europie Wschodniej i na terytorium ZSRR. De-uzależniała uznanie nowych państw od przyjęcia przez nie wszyst-bowiązań poprzednika dotyczących rozbrojenia i nieproliferacji broni ej, a także bezpieczeństwa i stabilizacji regionalnej. 23.5.1993 r. onie podpisano protokół do układu START, w którym cztery pań-osja, Ukraina, Białoruś i Kazachstan zobowiązały się do wykonania jących z niego zobowiązań rozbrojeniowych. Państwa te zobo-się do przystąpienia w możliwie krótkim terminie do układu o nie-racji. Zobowiązania te zostały wypełnione przez wszystkie państwa ieckie. ZSRR był także stroną Układu z 19.11.1990 r. o konwencjo-ih siłach zbrojnych w Europie. Rozpad tego państwa spowodował ko-ość modyfikacji traktatu. Pułap sił zbrojnych przysługujący ZSRR podzielony w czerwcu 1992 r. między siedem państw, których teryto-ijdują się na obszarze objętym porozumieniem (Armenię, Azerbej-Białoruś, Kazachstan, Mołdowę, Rosję i Ukrainę). Rosja od dłuższe-su sygnalizowała konieczność modyfikacji traktatu, przede wszyst-w odniesieniu do pułapów uzbrojenia na tzw. flankach, a także rewizji

1

RFN odrzuciła możliwość kontynuacji większości umów dawnej NRD, jednocześnie domagając się kontynuacji umów dawnych ZSRR i SFRJ w stosunkach między nią a sukcesorami tych państw.

2

“ Zgodnie z zasadą nemo plus iuris in allium transferre polest ąuam ipso habet.

3

   Układ ten miał duże znaczenie polityczne, ponieważ przebieg granicy sowiccko-czc-chosłowackiej wyznaczała umowa z 29.6.1945 r. w sprawie cesji Ukrainy Zakarpackicj na rzecz ZSRR, odnośnie do dobrowolności, której można mieć zastrzeżenia.

4

   Również ta umowa była istotna, ponieważ w konsekwencji podziału Europy Wschodniej na strefy wpływów na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow Rumunia została zmuszona do cesji pewnych terytoriów na rzecz ZSRR w 1940 r.

1* A. Wyrozumska, Traktaty ustanawiające reżimy terytorialne, Łódź 1987.

Nb. 322-323