tomI (39)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 41

„prostoliniowo’', stanowiąc w tym względzie wypadkową ruchów zachodzących w paru stawach.

Czynność mięśni

Jak już wspomniano, układ mięśniowy stanowi źródło siły dla wszelkich czynności ruchowych, a także dla utrzymania przyjętej pozycji ciała. Istota działania tego układu polega na przekształcaniu energii chemicznej w mechaniczną energię skurczu. U podłoża tego zjawiska leży jednak budowa samego włókna mięśniowego, zapewniająca mu niejako właściwość skracania i wydłużania się (odpowiednio - kurczenia i rozluźniania). Funkcjonowanie poszczególnych mięśni zależy przy tym od całego szeregu czynników, m.in. takich, jak; liczba zawartych w mięśniu włókien, ich długość, grubość i układ oraz wielkość przekroju danego mięśnia, a także długość i przebieg ścięgien. Wszystko to decyduje bowiem o sile, szybkości i zakresie wykonywanych ruchów', a nawet o przystosowaniu do pracy wykonywanej przeważnie przez dany mięsień. O czynności mięśni decyduje też całokształt procesów bioenergetycznych oraz zjawisk związanych z ich pobudzaniem. Pobudzanie natomiast wiąże się nie tylko z przedstawionymi poniżej mechanizmami nerwowymi, ale i z funkcjonowaniem tzw. pompy sodowo-potasowej. Spowodowanej bodźcem wędrówce jonów sodu do wnętrza komórki i potasu na zewnątrz oraz ich powrotowi towarzyszą zmiany potencjału związane z de- i repolaryzacją błony, przy czym rozprzestrzenianie się pobudzeń (ich przewodzenie) może zachodzić w sposób ciągły bądź skokow'y. Ten ostatni rodzaj przewodzenia dotyczy włókien nerwowych mielinowych (z przewężeniami Ranviera) i jest szybszy niż przewodzenie ciągłe. Wielkość powstałego i przewodzonego w ten sposób potencjału czynnościowego zależy z kolei od siły bodźca, czasu jego działania i uprzedniego stanu komórki. W tym ostatnim przypadku chodzi o zjawisko czasowej niewrażli-wości komórki na bodźce. Komórka zdepolaryzowana nie reaguje bowiem na bodźce przez okres rzędu 0,2-2 ms. Jest to tzw. refrakcja bezwzględna, w odróżnieniu od refrakcji względnej, która dotyczy jak gdyby zmniejszonej reaktywności na zbyt częste bodźce, z czym wiąże się przeważnie konieczność zwiększenia ich siły. Jeśli chodzi o pobudzenie, to szczególne znaczenie ma tu również tzw. wskaźnik unerwienia (p. niżej) ora/ liczba pobudzonych w danym momencie jednostek moto-rycznych (siła jest w pewnym względzie funkcją tej liczby), a także częstotliwość ich pobudzeń (p. rekrutacja przestrzenna i czasowa). Maksymalna siła zależy też od wstępnego rozciągnięcia włókien mięśniowych i może być najwyższa wówczas, gdy stopień tego rozciągnięcia jest rzędu 20% długości rozluźnionego włókna. O działaniu mięśnia decyduje również rodzaj przeważających w nim włókien mięśniowych. W fizjologii rozróżnia się bowiem dwa rodzaje tych włókien - czerwone i białe. Pierwsze z nich, oznaczone symbolem I lub ST (slow twich) kurczą się wolno i - jak pisze Kozłowski - ich maksymalne napięcie rozwija się w ciągu ok. 80 ms. Włókna te charakteryzuje większy potencjał oksydacyjny, z czym wiąże się