82807 tomI (91)

Anatomiczne i fizjologiczne podstawy fizjoterapii 93

wych, wiąże się ściśle z układem pozapiramidowym. Według Groehmala, droga czerwienno-rdzeniowa reguluje synergię ruchów, nakrywkowo-rdzeniowa kontroluje z kolei reakcje wzrokowo-ruchowe, przedsionkowo-rdzeniowa bierze udział w utrzymywaniu równowagi, natomiast drogi mostowo-rdzeniowe i siatkowato-rdzeniowa regulują napięcie mięśniowe. W regulacji tego ostatniego wiodącą rolę odgrywa tez móżdżek, z czym wiąże się także bogata jego aferenlaeja.

Ujmując zagadnienie nieco inaczej, można też rozpatrywać rolę różnych poziomów o.u.n. oraz różnych dróg w zależności od rodzaju wejścia (receptora) zapoczątkowującego cały cykl regulacji. Jak widać na ryc. 44-48, w przypadku pobudzeń proprioceptywnych, zasadniczą rolę odgrywają trzy drogi zstępujące, należące do układu pozapiramidowego' (nakrywkowo-rdzeniowa, czerwienno-rdzeniowa i siatkowato-rdzeniowa). W przypadku pobudzeń eksteroceptywnych zaznacza się już udział dróg piramidowych (korowo-rdzeniowej bocznej).

Czynności ruchowe dowolne podporządkowane są ośrodkom korowym i - z pewnym uproszczeniem - są w swej istocie odruchami warunkowymi, normującymi postępowanie człowieka w odpowiedzi na wpływ czynników środowiska zewnętrznego. W procesie tym istotną rolę odgrywa psychika oraz intelekt, a napędem dla ruchów dowolnych jest motywacja. Ta ostatnia może być również podświadoma (instynktowna), ale służy tylko wtedy zabezpieczeniu elementarnych funkcji ustroju. I w tych przypadkach ma ona cechy zamierzonej celowości. Dowolna motywacja (świadoma) jest jednak zasadniczym napędem aktywności ruchowej człowieka.

W korowej regulacji czynności ruchowych zasadnicza rola przypada polom ruchowym zakrętu przedśrodkowego oraz leżącym z obu jego stron polom o działaniu hamującym. Wywodzące się z zakrętu przedśrodkowego drogi piramidowe przewodzą pobudzenia dla ruchów dowolnych. Pobudzenia takie są inicjowane również w pewnych ośrodkach podkorowych (w jądrach podkorowych). Są one wprowadzane do zamkniętego obiegu informacji, kontrolujących obwodową aktywność mięśniową poprzez system sprzężeń zwrotnych. Konieczny jest jednak udział wielu ośrodków - programujących, scalających, analizujących i korygujących daną czynność ruchową. Wiąże się to z koniecznością wyłączenia współru-chów oraz z regulacją siły, kierunku, szybkości i precyzji ruchu - czyli oddziaływania na elementy będące w sumie podstawą koordynacji ruchowej. Teoria sterowania mchami opracowana przez N.A. Bernsteina zakłada, że każdy system cybernetyczny zdolny do samoregulacji, w tym także „analizator kinestetyczny” (p. niżej) musi posiadać następujące elementy:

•    efektor, czyli układ mięśniowy;

*    program ruchu, określony przez zadanie ruchowe postawione przez ośrodki

nerwowe z różnych poziomów (stosownie do „stopnia trudności”);